Aralık ayında hava karardıktan sonra batıya baktığımızda yaz mevsiminin simgesi olan Yaz Üçgeni’ni görebiliriz. Yaz Üçgeni’nin oluşturan Vega, Altair ve Deneb ufkun hemen üzerinde, batmak üzeredir. Bu sıralar bu bölgede bulunan Venüs de tüm parlaklığıyla Yaz Üçgeni’nin solunda yer alıyor. Saatler ilerledikçe, Yaz Üçgeni’nin yerini Büyük Kare alır. Büyük Kare, Kanatlı At’ın gövdesinin oluşturur. Onun hemen üzerinde de Andromeda Takımyıldızı’nı ve bu takımyıldızda bulunan ve çıplak gözle görülebilen en uzak gökcismi olan Andromeda Gökadası’nı görebiliriz. Ayın başlarında günbatımından sonra güneyde yer alan Satürn de saatlerin ilerlemesiyle birlikte, geceyarısı civarı batı ufkundan batar.
Yılın bu dönemi, havanın yeni karardığı saatlerde güney gökyüzü pek zengin değildir. Oğlak, Kova, Balıklar ve Balina gibi belirgin olmayan takımyıldızlar bu bölgede yer alır. Akşam saatlerinde güney gökyüzünde görülen en parlak yıldız Fomalhaut’tur. Bu sıralar Satürn de bu bölgede, Fomalhaut’un biraz üzerinde yer alıyor. Satürn, Fomalhaut’tan çok az daha parlak. Ayrıca Fomalhaut beyaz görünürken, Satürn sarımsı rengiyle dikkat çekiyor.
Güney gökyüzü saatlerin ilerlemesiyle, geceyarısına doğru giderek zenginleşeçek. Özellikle ayın sonlarına doğru bu durumun daha erken saatlerde gerçekleştiğini göreceğiz. Kış gökyüzünün parlak yıldızlarını barındıran Orion, Boğa ve Büyük Köpek gibi takımyıldızlar güneyde yükselecek.
Doğu ufku bu dönemde gökyüzünün en zengin bölgesidir. Günbatımının ardından Arabacı ve Boğa takımyıldızları yükselmiş olur. Boğa Takımyıldızı’nda bulunan Jüpiter, bu bölgedeki en parlak gökcismidir. Hava karardıktan sonra gökyüzünün en etkiletici takımyıldızı olan Orion ufkun üzerinde belirir. Gökyüzünün dev avcısı Orion’un kemerini simgeleyen dizili üç parlak yıldız ufkun üzerinde belirgindir.
Orion Takımyıldızı, gökyüzünün en parlak bulutsusunu barındırır. Orion Bulutsusu olarak adlandırılan bu bulutsu, Orion’un kılıcının ışıltısını simgeler. Orion Bulutsusu ışık kirliliğinin çok yoğun olmadığı yerlerden çıplak gözle kolaylıkla görünür.
Orion ile birlikte, onun solunda yer alan İkizler Takımyıldızı da yükselir. Takımyıldızın Kastor ve Polluks adlı iki yıldızı, belirgin bir şekilde parlaktır. Orion ve İkizler gökyüzünde biraz yükseldikten sonra, Kastor ve Polluks’un altında turuncu rengiyle Mars belirir. Aynı anda Mars’ın sağında Prokyon, onun sağında da gökyüzünün en parlak yıldızı olan Sirius (Akyıldız) belirir. Sirius, Prokyon ve Orion’daki Betelgöz belirgin, eşkenar bir üçgen oluşturur. Bu üçgene, Kış Üçgeni denir.
Hava karardıktan sonra kuzeye doğru baktığımızda Kraliçe Takımyıldızı’nın en yüksek konumuna ulaştığını görürüz. Onun hemen sağında da Perseus yer alır. Yılın her dönemi gökyüzünde görmeye alıştığımız Büyük Ayı ise bu ay gökyüzünde en alçak konumundadır. Tam ufkun üzerinde, hatta bazı yıldızları ufkun yüksekliğine bağlı olarak ufkun altında kalır. Ancak gecenin ilerleyen saatlerinde Büyük Ayı’nın kuzeydoğu yönünde yükseldiğini görebiliriz.
İkizler Göktaşı Yağmuru
7 ve 17 Aralık tarihleri arasında gerçekleşen İkizler Göktaşı Yağmuru 13/14 Aralık gecesi en yüksek etkinliğine ulaşır. İkizler Göktaşı Yağmuru’nun en etkin olduğu sırada aysız bir gecede saatte 120 kadar göktaşı görülebilir. Bu yıl 13 Aralık gecesi Ay gökyüzünde olacağından görülebilecek göktaşı sayısının bundan çok daha az olması bekleniyor. İkizler Göktaşı Yağmuru parlak göktaşlarıyla bilinir. O nedenle Ay gökyüzünde olsa bile en azından parlak göktaşlarını görmek mümkün olabilir. Göktaşı yağmurları sırasında göktaşları gökyüzünün herhangi bir bölgesinde görülebilir. O nedenle en iyisi gökyüzünün Ay’ın ışığından ve diğer ışık kaynaklarından en az etkilenen, olabildiğince geniş bir alanını görebilecek şekilde yere ya da bir şezlonga uzanarak gözlem yapmaktır. Elbette soğuğa karşı gerekli önlemleri almak koşuluyla.
Aralık’ta Gezegenler
Merkür ayın büyük bölümünde sabah gökyüzünde yer alıyor. Gezegen özellikle ayın ortalarından sonra yılın en iyi konumlarından birine ulaşmış olacak. 20 Aralık’tan sonra sabah 6.30 civarında doğan gezegen hava aydınlanıncaya kadar, yaklaşık bir saat boyunca doğu ufku üzerinde görülebilecek. Bu süre içinde gezegen Akrep Takımyıldızı’nın parlak yıldızı, turuncu renkli Antares ile yakın konumda olacak. 28 Aralık sabahı ince hilal halindeki Ay da onlara katılacak. Merkür’ü görebilmek için ufku kapatan herhangi bir engel olmaması gerekiyor. Çünkü gezegen ufka çok yakın konumda olacak.
Venüs, Ekim sonlarından itibaren hava karardıktan sonrasına kadar gökyüzünde yer alıyor. Geçtiğimiz ay gökyüzünde yükselen gezegen bu ay da yükselmeyi sürdürecek ve ay sonunda gece saat 21:00’e kadar gökyüzünde yer alıyor olacak. Hava açık olduğu sürece, çok parlak olan Venüs’ü güneydoğu yönünde gözden kaçırmak zor.
Mars, ayın başlarında gece saat 21.00 civarında doğuyor. Ay sonundaysa gezegen havanın kararmasıyla birlikte doğacak ve neredeyse tüm gece boyunca gökyüzünde yer alacak. Gezegen, pek belirgin olmayan Yengeç Takımyıldızı’nda bulunsa da turuncu rengi sayesinde onu tanımak kolay. Gezegen ayrıca İkizler Takımyıldızı’nın iki parlak yıldız Kastor ve Polluks’un hemen altında yer alıyor. Bu da onu gökyüzünde tanımayı kolaylaştırabilir. 17 Aralık gecesi, Ay Mars ve Polluks’un ortasında yer alacak.
Jüpiter, bu ay gözlem için en iyi konumda olan gezegen. Günbatımıyla birlikte doğan gezegen sabaha kadar gökyüzünde kalıyor. Parlak kış yıldızlarının arasında bulunan Jüpiter, bu bölgedeki en parlak gökcismi olduğundan tanınması kolay. Jüpiter, 14 Aralık gecesi dolunay halindeki Ay’la yakın konumda olacak.
Satürn ayın başlarında günbatımında güneyde en yüksek konumunda yer alıyor ve geceyarısından kısa bir süre sonra batıyor. Gezegen ilerleyen günlerde daha erken batıyor olacak. Ayın sonlarına doğru gezegeni görmek için güneybatı yönüne bakmak gerekiyor. Satürn çok parlak olmasa da, bölgedeki yıldızlara göre belirgin şekilde parlak olduğu için gezegeni gökyüzünde seçmek kolay. 8 Aralık’ta Ay, gezegene yakın konumda yer alacak.
Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
