Mart ayında günbatımından sonra güneye baktığımızda kış gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius’u (Akyıldız) tam karşımızda görebiliriz. Gökyüzünün en görkemli takımyıldızı Orion onun sağ üzerinde, yine gökyüzünün en parlak yıldızlarından biri olan Prokyon ise sol üzerinde yer alır. Sirius, Prokyon ve Orion’daki Betelgöz, Kış Üçgenini oluşturur. Kış Üçgeni Mart ayında hava karardıktan sonra gökyüzünde en yüksek konumuna ulaşmış olur.
Doğuya doğru baktığımızda tam doğu ufku üzerinde Aslan Takımyıldızı yükselmiş durumda olur. İlkbahar’ın habercilerinden biri olarak kabul edilen bu takımyıldızın en parlak yıldızı olan Regulus Aslan’ın kalbini simgeler. Aslan gökyüzünde yükseldikten sonra doğu ufku üzerinde yaz gökyüzünün en parlak yıldızı Arkturus belirir. Arkturus hava karardığında doğu ufku üzerinde yer alıyorsa ilkbahar gelmiş demektir. Bu, Mart ayının sonlarına doğru gerçekleşir.
Yüzümüzü kuzeye döndüğümüzde Büyük Ayı ilk dikkatimizi çeken takımyıldız olur. Büyük Ayı, Kutupyıldızı’na yakın konumda yer aldığından, ülkemizin yer aldığı enlemlerde yıl boyunca hep gökyüzündedir. Ufkun altına inmez. Ancak sonbahar ve kış aylarında ufka yakın konumda yer alır. Bu nedenle gözlerden de biraz uzak kalır. Takımyıldız bu ay hava karardığında Kutupyıldızı’nın doğusunda, yani onun sağında yer alıyor. İlerleyen günlerde ya da saatlerde gökyüzünde daha da yüksek konuma ulaşacak.
Kutupyıldızı’nın diğer tarafına doğru yani biraz solumuza doğru baktığımızdaysa ufuktan Büyük Ayı ile yaklaşık aynı yükseklikte bulunan Kraliçe’yi görebiliriz. Bakış şekline göre M ya da W şekline benzeyen bu takımyıldız Büyük Ayı’nın tersine günler ilerledikçe gökyüzünde alçalır. O da Büyük Ayı gibi batmayan takımyıldızlardan biri ancak önümüzdeki birkaç ay gözlerden biraz uzak olacak.
Batıdaysa sonbaharın simgesi olan takımyıldızları görebiliriz. Bunlardan en belirgin olanlarından biri Boğa. Jüpiter de bu takımyıldızda, takımyıldızın en parlak yıldızı olan Aldebaran’ın yukarısında yer alıyor. Boğa’nın sağında Perseus Takımyıldızı’nı görmek mümkün. Boğa ile Perseus’un üstünde tepeye yakın konumda gördüğümüz parlak beyaz yıldızın adı Kapella. Kapella, Arabacı Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı ve kış gökyüzünün de en parlak yıldızlarından biri.
İlkbahar Ilımı
20 Mart’ta Güneş ekvator’a dik olarak gelecek ve tüm Dünya’da gece ve gündüz süreleri hemen hemen eşit olacak. Bu tarih ilkbaharın başlangıcı olarak kabul ediliyor. Bu olaya ilkbahar ılımı adı veriliyor.
Kışın sona erdiği, havaların ısınmaya başladığı ilkbahar ılımı pek çok kültürde bahar bayramı olarak kutlanır. İlkbahar ılımı gökbilimsel bakımdan da ilkbaharın başlangıcı olarak kabul edilir. İlkbahar ılımı her zaman 21 Mart’a denk gelmez. Bazı yıllarda 20 Mart’ta, nadiren de 19 Mart’ta gerçekleşir. Olaya gökbilimsel açıdan bakacak olursak bu tarihte güneş ışınları ekvatora dik gelir, kuzey ve güney yarıküre eşit miktarda güneş ışığı alır ve gece ile gündüz süreleri eşit olur.
Ülkemizde gündüz süresi, yani Güneş’in ufkun üzerinde olduğu süre 21 Mart’ta 12 saat olur. (Bu süre 21 Aralık’ta 9 saat 20 dakika, 22 Haziran’daysa 15 saattir.) Aslında gündüzü havanın aydınlık olduğu saatler olarak düşünürsek yani gündoğumundan ve günbatımından sonraki alacakaranlık sürelerini de gündüze eklersek Mart ayı boyunca gündüzlerin gecelerden uzun olduğunu söyleyebiliriz. Gece ve gündüz süreleri arasındaki farklar ekvatora yaklaştıkça azalır, kutuplara yaklaştıkça artar.
Tutulmalar
Bu ay bir tam Ay tutulması bir de parçalı Güneş tutulması olacak. Ancak bu tutulmalar ülkemizden izlenemeyecek. 14 Mart’ta gerçekleşecek tam At tutulması Batı Avrupa’nın yanı sıra Kuzey ve Güney Amerika, Batı Afrika ve Pasifik Okyanusu’ndan izlenebilecek. 29 Mart’taki parçalı Güneş tutulması batı, kuzey ve orta Avrupa’dan, Kuzeybatı Afrika’dan ve Kuzey Rusya’dan izlenebilecek.
Ülkemizden izlenebilecek bir sonraki tutulma 7 Eylül’deki tam Ay tutulması olacak.
Mart’ta Gezegenler
Merkür ayın ilk yarısında yılın en iyi konumlarından birinde. Gezegen ayın ilk günlerinden itibaren günbatımından kısa bir süre sonra hava kararana kadar batı ufkunda görülebilecek. Merkür hiçbir zaman ufuktan fazla yükselmediği için gözlem süresi kısa, yaklaşık yarım saat kadar. Gezegeni görebilmek için havanın açık ve temiz, ufku kapatan herhangi bir engel olmaması gerekiyor. Ayın ilk günü gezegen Ay ile yakın konumda olacak. Merkür’ü bu sırada çok ince hilal şeklindeki Ay’ın biraz altında görmek mümkün.
Venüs, sonbahar ve kış aylarında batıda çok parlak olarak görülebiliyordu. Ancak ilkbaharın gelmesiyle birlikte gezegen akşam gökyüzünü terk ediyor. Venüs’ü ayın ilk yarısında batıda görmek mümkün ancak gezegen her geçen gün ufkun üzerinde belirgin bir şekilde alçalacak. Ayın ortalarından itibarense artık akşam gökyüzünde görülmeyecek. Ayın sonlarına doğru sabah gökyüzünden gündoğumundan kısa süre önce doğuda parlayacak.
Mars akşamları hava karardıktan sonra gökyüzündeki en yüksek konumuna yani meridyene ulaşmış oluyor. Gezegen İkizler Takımyıldızı’nda, takımyıldızın iki parlak yıldızı Kastor ve Polluks ile yakın konumda. Turuncu rengi ve parlaklığı sayesinde Mars’ı ayırt etmek kolay. 8 Mart’ta gezegen Ay ile yakın konumda olacak.
Jüpiter akşamları hava karardığında gökyüzündeki en yüksek konumunu yani meridyeni geçmiş oluyor. Ancak özellikle akşamın ilk saatlerinde gözlem için hala çok uygun konumda bulunuyor. Ayın sonlarına doğru gezegen artık geceyarısından önce batıyor olacak. Jüpiter’in güneyinde görünen parlak turuncu yıldız Boğa Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Aldebaran.
Satürn bu ay akşam gökyüzünden sabah gökyüzüne geçiyor. Gezegen ay boyunca Güneş’e çok yakın konumda olacağından görülemeyecek. Nisan sonuna doğru sabah gökyüzünde yer alacak ve gündoğumundan kısa süre önce doğuyor olacak.
Alp Akoğlu
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
