Akşamları hava karardıktan sonra batı yönünde gökyüzünün en parlak iki yıldızından biri olan Arkturus dikkati çeker. Arkturus, Çoban Takımyıldızı’nın ve yaz gökyüzünün en parlak yıldızıdır (aslında yine yaz gökyüzünde bulunan Vega ile parlaklıkları çok yakındır). Bir turuncu dev olan Arkturus, yakınlarımızdaki en büyük ve en parlak yıldızlardan biridir. Yıldızın turuncu rengi gözle de ayırt edilebilir. Çoban Takımyıldızı bir dondurma külahına ya da uçurtmaya benzetilir. Takımyıldızı ışık kirliliğinin fazla olmadığı yerlerden seçmek kolaydır.
Hava kararırken güneybatıya doğru baktığımızda Başak Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı olan Spika’yı ufkun hemen üzerinde görebiliriz. Ancak ayın sonlarına doğru Spika ve Başak Takımyıldızı havanın kararmasıyla birlikte batıyor olacak.
Kuzey batıya doğru bakarsak, geçtiğimiz aylarda gökyüzünde neredeyse tepede gördüğümüz Büyük Ayı’nın ufkun üzerinde olduğunu görebiliriz. Büyük Ayı Kutupyıldızı’na yani gök kutbuna yakın konumda olduğundan (tüm gökyüzü gök kutbunun çevresinde döner) hiçbir zaman batmaz. Ancak yılın belli bir dönemi ufka yakın konu,mda olur.
Güneye baktığımızda ilk olarak ufkun biraz üzerinde parlayan kırmızımsı yıldız dikkati çeker. Bu, Akrep’in kalbini simgeleyen Antares’tir. Antares, ömrünün sonuna yaklaşmış, çok büyük kırmızı dev bir yıldızdır. Antares’i bulduktan sonra Akrep Takımyıldızı kolayca tanınabilir. Akrep’e benzeyen şekli sayesinde onu gökyüzünde bulmak kolaydır. Akrep’in solunda bulunan Yay Takımyıldızı’ysa bir çaydanlığın demliğine benzer. Bu bölgeden yukarı doğru uzanan Samanyolu kuşağı, demlikten dökülen çayın buharına benzetilebilir.
Yaz ayının ortalarından sonlarına kadar olan dönemde, Samanyolu’nun merkez bölgesi akşam saatlerinde gökyüzündeki en yüksek konumunda olur. Samanyolu kuşağı da gökyüzünü güneyden kuzeye boydan boya kat eder. Eğer karanlık bir yerdeysek güneye döndüğümüzde bu bölgedeki zenginliği kolayca fark ederiz. Yay ve Akrep Takımyıldızlarının bulunduğu bu bölgede, çok fazla yıldız görürüz. Yine bazı bulutsuları ve yıldız kümelerini çıplak gözle bile seçebiliriz. Bu bölgedeki gökcisimlerini anlattığımız yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Akşam gökyüzünde güneybatıda Oğlak Takımyıldızı yer alır. Çok parlak yıldızlardan oluşmasa da benzer parlaklıktaki yıldızları ve üçgene benzeyen şekliyle takımyıldızı tanımak çok da zor değildir. Ancak ışık kirliliği altında görülmesi zor olabilir.
Doğuya döndüğümüzde gökyüzündeki belirgin şekillerden biri olan ve Kanatlı At Takımyıldızı’nın gövdesini oluşturan Büyük Kare’nin yükselmekte olduğunu görebiliriz. İlerleyen saatlerde bu bölgeden Perseus, Arabacı, Boğa gibi sonbahar takımyıldızlarının, sabaha karşı da Orion ve İkizler gibi kış takımyıldızlarının yükseldiğini göreceğiz.
Kuzeydoğu ufkuna bakarsak Kraliçe Takımyıldızı’nı ufkun üzerinde görebiliriz. Takımyıldız saatler ilerledikçe gökyüzünde yükselecek. Takımyıldızı W şekli sayesinde tanımak kolaydır.
Vega, Deneb ve Altair’in oluşturduğu Yaz Üçgeni gökyüzünde iyice yükselmiş durumda, neredeyse tepede yer alıyor. Yaz Üçgeni, sonbaharın sonlarına kadar akşam gökyüzümüzde yer almaya devam edecek.
Yine tepede, Yaz Üçgeni’nin batısında Herkül Takımyıldızı yer alır. Takımyıldızın dörtgen şeklindeki gövdesi onu tanımayı kolaylaştırır. Bu dörtgen, Vega’dan Arkturus’a giderken, yolun yaklaşık üçte birinde yer alır. Herkül’ün gövdesini bulduktan sonra Herkül’ün bacaklarını ve kollarını bulmak daha kolay olur. Herkül’ün gövdesini oluşturan dörtgenin yıldızlarından batıda bulunan ikisinin arasında, gökyüzünün en parlak küresel yıldız kümesi olan Herkül Kümesi yani M13 yer alır. Küme bir dürbün ya da teleskop için de çok güzel bir hedeftir. Herkül’ü anlattığımız yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Herkül’ün hemen batısındaysa, Herkül ile Çoban arasında Kuzey Tacı yer alır. Bu Küçük takımyıldız pek parlak olmasa da bir taca ya da C harfine benzeyen şekliyle kolayca tanınabilir.
Perseid Göktaşı Yağmuru
Her yıl 12 Ağustos civarı en yüksek etkinliğine ulaşan Perseid Göktaşı Yağmuru, yılın en etkin göktaşı yağmurlarından biridir. Perseid Göktaşı Yağmuru her yıl olduğu gibi 12 Ağustos gecesi en yüksek etkinliğine ulaşacak olsa da göktaşları bu tarihten iki hafta öncesinde ve sonrasında da görülebilir. Ancak 12 Ağustos’tan uzaklaştıkça görülebilecek göktaşlarının sayısı azalır.
Göktaşı yağmuru gözlemleri en iyi karanlık bir gökyüzü altında yapılır. Bu sayede çok daha fazla göktaşı görülebilir. Ay gözlemleri olumsuz etkiler. Bu yıl 12 Ağustos gecesi Ay geceyarısından önce batmış olacak. Bu sayede geceyarısından sonra gökyüzü en azından Ay’ın ışığından olumsuz etkilenmeyecek.
Geçtiğimiz yıl Ağustos ayında Perseidler’in en iyi nasıl gözlenebileceği konusunda bir rehber hazırlamıştık. Buradan ulaşabilirsiniz.
Ağustos’ta gezegenler
Merkür ayın başında akşam gökyüzünde olmasına karşın ufka çok yakın olduğundan görülmesi çok zor. Gezegen ayın sonunda sabah gökyüzünde doğudan hızla yükselecek ve sabah gün ağarırken doğacak. Gezegeni bu sırada doğu-güneydoğu ufku üzerinde görmek mümkün.
Venüs akşam gökyüzünde ancak ufka yakın konumda olduğundan ay boyunca kısa sürelerle görülebilecek. Gezegen önümüzdeki ay da yavaş yükselişini sürdürecek. Ekim ayında akşam alacakaranlığından kurtulacak kadar yükselmiş olacak.
Mars ve Jüpiter ayın başlarında gece 02:00’de, ayın sonlarındaysa geceyarısı civarı doğu ufkunda görülebilecek kadar yükselmiş oluyor. Bu sırada Mars, Jüpiter’den biraz yüksekte yer alıyor. Onların sağında yer alan turuncu yıldızsa Boğa’nın en parlak yıldızı Aldebaran. Üzerlerinde görünen yıldız kümesiyse Ülker. Mars ve Jüpiter güler ilerledikçe birbirlerine yaklaşacaklar. 14 ve 15 Ağustos’ta birbirlerine çok yakın konumda olacaklar. Ancak bu tarihten sonra giderek uzaklaşacaklar. 27 ve 28 Ağustos’ta Ay da bu bölgede olacak.
Satürn havanın kararmasıyla birlikte doğuyor ve tüm gece gökyüzünde yer alıyor. 20 Ağustos’ta Ay ve Satürn yakın konumda olacak.
Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
