Mayısta tanıştığımız Çoban takımyıldızı haziran gökyüzünde iyice yükselmiş durumda. Çoban ve onun en parlak yıldızı olan Arkturus ile doğu ufkunun üzerinde beliren Yaz Üçgeni gökyüzünde yazı müjdeliyor. Gökyüzünün en belirgin takımyıldızı olan Büyük Ayı da hava karardığında gökyüzünde en yüksek konumunda, neredeyse tam tepemizde yer alıyor.
Batı ufkuna baktığımızdaysa kışın son işaretlerini görebiliriz. Hava karardığında yüzümüzü kuzeybatıya dönersek karşımızda parlak beyaz görünümüyle dikkati çeken Kapella’yı, onun solunda İkizler’in iki parlak yıldızı Kastor ve Polluks’u, tam batı ufku üzerinde de Kış Üçgeni’nin köşelerinden biri olan Prokyon’u görebiliriz. Hava karardıktan kısa bir süre sonra kıştan kalan bu yıldızlar da batmış oluyor.
Yaz üçgeni
Yaz aylarında gökyüzüne baktığımızda gökyüzünde dikkati çeken en belirgin şekil üç parlak yıldızın oluşturduğu Yaz Üçgeni’dir. Yaz üçgenini sonbaharın sonlarına kadar gökyüzünde görebileceğiz.
Haziran ayının başlarında havanın kararmasıyla birlikte Kuzeydoğu ufku üzerinde parlak, beyaz bir yıldız olan Vega belirir. Yaz Üçgeni’nin köşelerinden birini oluşturan Vega tüm gökyüzünün beşinci, yaz gökyüzününse ikinci parlak yıldızıdır. Yaz gökyüzündeki en parlak yıldız olan Arkturus’la parlaklıkları çok yakındır, çıplak gözle bu farkı ayırt etmek zordur. Vega, Lir takımyıldızında bulunur. Lir gökyüzündeki en küçük takımyıldızlarından biridir. Bu sıralar takımyıldızın geri kalanını Vega’nın hemen altında, baklava şekli sayesinde tanımak mümkün. Ancak bu şekli yoğun ışık kirliliği altında görmek zor.
Lir takımyıldızı gökyüzünün en ünlü bulutsularından biri olan Yüzük Bulutsusu’na ev sahipliği yapar. Bu bulutsu, Güneş benzeri bir yıldızın ömrünü tamamladıktan sonra patlayarak dış katmanlarını uzaya savurmasıyla oluşmuş. Bu tür bulutsulara gezegenimsi bulutsu adı veriliyor.
Yaz Üçgeni’nin bir diğer köşesini oluşturan Deneb, Vega’dan kısa bir süre sonra, onun solundan yükselmeye başlar. Deneb, Kuğu takımyıldızının en parlak yıldızıdır ve kuğunun kuyruğunu simgeler. Kuğu, çok parlak yıldızlardan oluşmasa da gökyüzünde kolay tanınan takımyıldızlardan biridir. Uzun boynu ve yanlara açılmış kanatlarıyla gökyüzünde uçan bir kuğuyu simgeler.
Kartal takımyıldızının en parlak yıldız olan Altair, üçgenin köşelerinden birini oluşturur. Altair, Vega ve Deneb’den yaklaşık bir saat sonra doğu ufkundan yükselmeye başlar. Arapça kökenli bir sözcük olan Altair uçan kartal anlamına gelir.
Gökyüzü gözlemine çıkarken…
Havalar sıcak ve çoğunlukla açık olduğu için yaz ayları en çok gökyüzü gözlemi yapılan dönemdir. Gözlemleri olabildiğince verimli geçirmek ve gözlemlerden daha çok keyif almak için bazı ipuçları işimize yarayabilir. İşte bunlardan bazıları…
Gökyüzü gözlemleri karanlıkta yapıldığı için planlamayı ve hazırlıkları önceden yapmak önemlidir. Gözleme hazırlıklı çıkarsanız gözleme ayırabileceğiniz zamanı daha verimli kullanabilirsiniz.
Gözlenecek cisimleri belirlerken gözlem yerinizin durumunu (ışık kirliliği, hava durumu, çevredeki engeller) göz önünde bulundurun. Örneğin kent merkezindeki evinizin balkonundan ya da bir parktan gözlem yapmayı planlıyorsanız listeniz daha çok ışık kirliliği altında da gözlenebilecek cisimleri yani Ay, gezegenler, çift yıldızlar, bazı yıldız kümeleri ve birkaç parlak bulutsuyu içerebilir. Eğer bir yaylada ve aysız bir gecede gözlem yapacaksanız birçok bulutsu, gökada ve yıldız kümesini listenize katabilirsiniz.
Gözlem yapacağınız yere hava kararmadan önce gitmek size hazırlanmak için zaman kazandırır. Eğer kullanacaksanız teleskobunuzu, dürbününüzü, haritalarınızı ve diğer gözlem araçlarınızı hava kararmadan gözleme hazır hale getirin.
Yanınızda sönük kırmızı ışık veren bir fener bulundurun. Gözlemler sırasında güçlü, beyaz ışık veren fener kullanmayın, çünkü gözün yeniden karanlığa alışması 15 dakikayı bulur.
Gözleme hazırlanırken, yanınıza mutlaka yedek giysi alın. Yaz aylarında bile olsa, özellikle uzun süre hareketsiz kalınca üşümek kaçınılmazdır. Elbette bir termos dolusu sıcak içecek gözlemlerin ayrılmaz parçasıdır.
İster teleskopla ya da dürbünle, isterse çıplak gözle uzun süre yukarı bakmak çok yorucudur. Taşınabilir sandalyelerin gözlemler sırasında ve dinlenirken çok yararı olacaktır.
Alacakaranlık, gözlemlere başlamak için güzel bir zamandır. Havanın giderek kararmasıyla gözler de karanlığa alışır. Ayrıca birer birer beliren yıldızları izlemek çok zevklidir. Özellikle derin gökyüzü cisimlerini görmek için havanın iyice kararmasını beklemek gerekir.
Temiz bir gökyüzü altında gözlem yapmak için, gözlem gecesi seçimi önemlidir. Hava kirliliği, gökcisimlerinden gelen ışığı engellediği gibi, kent ışıklarının etkisiyle atmosferin parlamasına da neden olur. Rüzgârlı günlerde kentin üzerindeki kirli hava uzaklaşacağından, gökyüzü havanın sakin olduğu günlere göre daha temiz olur.
İlk kez gözleme çıkıyorsanız, başlangıçta kendinizi kaybolmuş gibi hissedebilirsiniz. Ama zamanla gökyüzünün artık size tanıdık geldiğini ve yıldızların oluşturduğu şekilleri daha kolay tanıdığınızı göreceksiniz. Her gün yürüdüğünüz yollar size nasıl tanıdık geliyorsa bir süre sonra gökyüzü de öyle gelmeye başlayacak.
İyi gözlemler!
Haziran’da gezegenler
Merkür geçtiğimiz ayın sonlarında sabah gökyüzünde yükselmeye başlamıştı. Haziran ayı boyunca da sabah gökyüzünde bulunuyor. Merkür ayın ortalarında gökyüzündeki en yüksek konuma gelecek ve ay sonuna kadar doğu-kuzeydoğu ufku üzerinde bulunacak. Ancak henüz hava kararmadan batacağı için gündoğumundan önce çok kısa sürelerle görülebilecek. 27 Haziran’da Ay çok ince bir hilal şeklinde gezegenin üzerinde yer alacak. Bu Merkür’ün gökyüzünde bulunmasını kolaylaştıracak.
Venüs, yıl başından bu yana olduğu gibi sabah gökyüzünde. Gezegen sabah gün ağarmadan hemen önce doğuda beliriyor. Tüm gezegenlerden ve yıldızlardan daha parlak olduğu için ayırt edilmesi kolay. 26 Haziran’da Ay Venüs’ün çok yakınında, hemen üzerinde olacak.
Mars ve Jüpiter ayın başlarında birbirlerine yakın konumdalar. Her ikisi de sabaha karşı yaklaşık 2:30 civarı doğuyor. Jüpiter, Mars’a göre çok daha parlak. İlerleyen günlerde her iki gezegen de daha erken doğacak. Ancak Jüpiter, Mars’a göre gökyüzünde daha hızlı bir şekilde yükseliyor. Bu nedenle ay boyunca giderek birbirlerinden uzaklaşacaklar.
Satürn ayın başlarında 01:00 civarında, ayın sonlarındaysa 23:00 civarında doğuyor. Önümüzdeki aydan itibaren gezegeni akşam gökyüzünde görmeye başlayacağız.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
