Kasım’da gökyüzünde sonbaharın simgeleri sayılan Kanatlı At, Andromeda, Kraliçe, Perseus Boğa ve Arabacı takımyıldızları hakimdir. Bu mevsimin bir özelliği de yaz gökyüzünün simgesi olan Yaz Üçgeni ve kışın simgesi olan Kış Üçgeni’ni geceyarısından önce aynı anda görebilmemizdir. Yaz Üçgeni hava karardığında neredeyse tam tepede yer alır. Bundan birkaç saat sonra batı ufku üzerine indiğinde, Kış Üçgeni doğuda belirir.
Kasım başlarında hava kararırken batıya baktığımızda yaz gökyüzünün en parlak yıldızı olan Arkturus’un batmak üzere olduğunu görürüz. Yine bu sırada hafifçe güneybatıya doğru bakarsak Yay Takımyıldızı’nı ve eğer ışık kirliliğinin az olduğu bir gözlem yerindeysek Samanyolu’nun merkez bölgesini burada yine batmak üzere olarak görebiliriz.
Arkturus hava karardığında ya da ayın ilerleyen günlerinde hava kararırken artık ufkun altında kalır. Ufkun üzerinde Kuzey Tacı ve Herkül Takımyıldızı’nı görebiliriz. Herkül’ün üzerinde de Arkturus’la yaklaşık aynı parlaklıkta olan ve Vega’yı görürüz. İlerleyen saatlerde Vega, Denab ve Altair’in oluşturduğu Yaz Üçgeni batı ufkunun üzerinde yer alır.
Güneye döndüğümüzde tam karşımızda Oğlak Takımyıldızı yer alır. Yıldızları çok parlak olmadığı için başta seçmek zor olsa da tanıdıktan sonra takımyıldızı gökyüzünde bulmak kolaydır. Oğlak’ın hemen solunda bulunan Kova Takımyıldızı doğrultusunda Satürn yer alır. Satürn’ün altında da bu mevsimde bu bölgedeki en parlak yıldız olan Fomalhaut’u görebiliriz.
Bu ay en hareketli bölge doğu ufku. Günbatımında sonra Büyük Kare ve Andromeda bu bölgeden yükselmiş olur. Onları çok belirgin olmayan ve seçmesi biraz daha zor olan Balıklar, Koç ve Balina takımyıldızları ve onların solunda yer alan Perseus izler. Asıl hareketlilik bundan sonra başlar. Hava karardıktan kısa bir süre sonra gökyüzünün en parlak yıldız kümesi olan Ülker (Yedi Kızkardeşler) doğar. Bu sırada Kapella da onun solunda parlar.
Sonrasında da pek çok gökyüzü gözlemcisi için gökyüzünün en güzel takımyıldızları olan Boğa, Orion ve İkizler doğar. Jüpiter ve Mars da bu bölgede yer alır. Ayın başlarında geceyarısı Betelgöz, Prokyon ve Sirius’tan oluşan Kış Üçgeni de doğmuş olur.
Kuzeye döndüğümüzde Büyük Ayı’nın gökyüzündeki en alçak konumuna yaklaştığını görürüz. Birkaç saat içinde gözlem yerindeki ufkun yüksekliğine bağlı olarak takımyıldızın bazı yıldızları ufkun altında kalır. Bu sırada bölgedeki Ejderha, Kral ve Kraliçe takımyıldızları gökyüzünde iyice yükselmiş durumdadır.
Tsuchinshan–ATLAS Kuyrukluyıldızı
Geçtiğimiz ayın ortalarında çıplak gözle görülebilecek kadar parlaklaşan ve sonrasında da bir dürbünle kolayca görülebilecek kadar parlak olan kuyrukluyıldız bu ayın başlarında da bir dürbünle ya da küçük teleskopla görülebilecek kadar parlak. Kuyrukluyıldızın parlaklığındaki azalma ilerleyen günlerde devam edecek ve kuyrukluyıldızı ayın ortalarından sonra bir dürbünle görmek zor olacak.
Kuyrukluyıldızın bu ay boyunca gökyüzünde izleyeceği yolu aşağıdaki haritada bulabilirsiniz. Haritada kuyrukluyıldız simgelerinin yanındaki sayılar tarihi, parantez içinde yer alan sayı ise kadir cinsinden parlaklığı gösteriyor.
Aslan Göktaşı Yağmuru
Aslan Göktaşı Yağmuru’nun en etkin olduğu 17/18 Kasım gecesi normalde saatte 15 kadar göktaşı görülmesi beklenir. Ancak Ay neredeyse tüm gece boyunca gökyüzünde yer alacağı için ancak parlak göktaşlarını görmek mümkün olacak. Göktaşı görme olasılığını artırmak için gökyüzünün Ay’dan ve ışık kaynaklarından en az etkilenen, olabildiğince geniş bir alanını görebilecek şekilde yere ya da bir şezlonga uzanarak gözlem yapmak en iyisi. Ancak bunu yaparken havanın soğuk olacağını da unutmamak gerekiyor.
Kasım’da Gezegenler
Merkür ay boyunca akşam gökyüzünde. Günbatımından sonra batı ufku üzerinde yer alıyor. Gezegen ayın başlarında ve ayın son günleri ufka çok yakın konumda. Gezegen ayın ortalarında güneş battıktan kısa bir süre sonra görülebilecek kadar yükseliyor. Gezegenin görülebilmesi için hava kararmadan önce batı ufkunun açık olduğu bir yerden gözlem yapmak gerekiyor.
Venüs birkaç aydır günbatımından sonra batı ufku üzerinde parlıyor. Geçtiğimiz ayın sonunda alacakaranlıktan kurtulan gezegen bu ay hızlı bir şekilde yükselecek. Gezegeni her gün biraz daha yüksekte göreceğiz. 4 Kasım akşamı çok ince hilal şeklindeki Ay Venüs’ün hemen altında yer alacak.
Mars kışın parlak yıldızlarının olduğu bölgede yer alıyor. Ayın başlarında saat 11:00 civarında doğuyor. Gezegen ilerleyen günlerde daha erken doğuyor olacak ve ay sonunda 21:00’den sonra batıda belirecek. Bu arada ay boyunca parlaklığı da biraz artacak. Gezegeni turuncu rengi sayesinde tanımak kolay. 20 Kasım’da Ay Mars’ın çok yakınında yer alacak.
Jüpiter de Mars gibi parlak kış yıldızlarının arasında yer alıyor. Boğa Takımyıldızı’nda yer alan gezegen bu bölgedeki en parlak gökcismi. Gezegen ayın başlarında saat 20:00 civarında doğuyor. Ayın sonlarına doğru gezegen havanın kararmasıyla doğmuş olacak. Gezegen neredeyse tüm gece gökyüzünde yer alacak. 17 Kasım’da Ay Jüpiter’in yakınında yer alacak.
Satürn hava karardığında güneydoğu ufku üzerinde yer alıyor. Gezegen bölgedeki en parlak iki gökcisminden biri olduğundan gökyüzünde bulunması kolay. Güney Balığı Takımyıldızı’nın parlak yıldızı Fomalhaut, Satürn’le benzer parlaklıkta olsa da beyaz rengi sayesinde Satürn’den ayrılıyor. Fomalhaut, Satürn’ün sağ altında yer alıyor. Satürn, 10 Kasım’da Ay’la yakın konumda olacak.
Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
