2024’te Ay ve Güneş Tutulmaları
Ay Tutulmaları
2024’te iki Ay tutulması olacak.
Ay’ın Dünya’nın gölgesinin neresinden geçtiğine bağlı olarak farklı tutulma biçimleri gerçekleşir. Tam tutulmada Ay Dünya’nın tam gölgesinden geçer, parçalı tutulma sırasında Ay tam gölge bölgesine kısmen girer ve yarıgölge tutulmasında Ay yalnız yarıgölge bölgesinden geçer. Yarı gölge tutulmasında Ay’ın parlaklığı azalır fakat diğer iki durum gibi belirgin bir değişim olmaz.
25 Mart‘taki tutulma yarıgölge tutulma olacak. Yani Dünya’nın yarıgölgesi Ay’ın üzerine düşecek ve Ay’ın parlaklığında belli belirsiz bir azalma olacak. Bu tutulma ülkemizden görülemeyecek. Tutulma Avrupa ve Afrika’nın batısı, Kuzey ve Güney Amerika ile Asya’nın ve Avustralya’nın doğusundan izlenebilecek.
18 Eylül’deki tutulmaysa parçalı tutulma olacak. Bu tutulma Avrupa, Afrika, Asya’nın batısı, Kuzey ve Güney Amerika’dan izlenebilecek. Tutuma ülkemizde 18 Eylül sabahı gündoğumundan kısa süre önce gerçekleşecek. Parçalı tutulma 05.12’de başlayacak. 05.44’te tutulma en büyük değerine ulaşacak ve Ay aşağıdaki gibi görünecek. Parçalı tutulma 06.15’de sona erecek. Bundan kısa bir süre sonra da Ay batacak.
Güneş Tutulmaları
2024’te iki Güneş tutulması gerçekleşecek.
Güneş tutulmaları Ay’ın Dünya ve Güneş arasından geçerkenki konumuna bağlı olarak tam, halkalı veya parçalı tutulma şeklinde gerçekleşebilir. Tam tutulmada Ay Güneş’i tamamen kapatır ve Güneş’in yalnız taç tabakası görünür, tam Güneş tutulmaları çok özel doğa olaylarıdır. Halkalı tutulmada Ay Dünya’da daha uzak bir konumda bulunduğundan Güneş’i tam olarak kapatmaz. Parçalı tutulmalarda da Ay Güneş’i kısmen kapatır.
8 Nisan’daki tam Güneş tutulması Pasifik Okyanusu’ndan başlayarak Meksika ve ABD’nin doğusundan ve Kanada’nın doğu ucundan geçerek Atlas Okyanusuna uzanan bir hat üzerinde ilerleyecek. Tutulma tam tutulma hattı dışında, Alaska dışında Kuzey Amerika’nın tamamından, Avrupa’nın kuzeyinden ve batısından ve Güney Amerika’nın kuzeyinin çok küçük bir bölümünden parçalı tutulma olarak görülecek.
Yılın ikinci Güneş tutulması 2 Ekim’de gerçekleşecek ve halkalı bir tutulma olacak. Yani tutulma sırasında Ay’ın görünür büyüklüğü Güneş’inkinden küçük olacağından Ay Güneş’i tam olarak örtemeyecek. Halkalı tutulma hattı Pasifik okyanusundan başlayıp Şili ve Arjantin’in güneyinden geçerek Atlas Okyanusu’nun güneyinde sora erecek. Tutulma halkalı tutulma hattının dışında, Güney Amerika’nın güney yarısında parçalı tutulma olarak görülecek.
2024’te Göktaşı Yağmurları
Yıl boyunca birçok göktaşı yağmuru gerçekleşecek ancak bunlardan özellikle dördünün etkinliğinin yüksek olması bekleniyor. Bunlar 4 Ocak’ta en yüksek etkinliğine ulaşan Dörtlük, 6 Mayıs’ta en yüksek etkinliğine ulaşan Eta Kova, 13 Ağustos’ta en yüksek etkinliğine ulaşan Perseus ve 14 Aralık’ta en yüksek etkinliğine ulaşan İkizler göktaşı yağmurları. Dörtlük ve Perseus göktaşı yağmurları Ay’ın parlaklığından kısmen olumsuz etkilenecek. İkizler göktaşı Yağmuru’ysa neredeyse Dolunay’a denk geliyor. Ancak her durumda gözlem zamanları ayarlanarak bu göktaşı yağmurlarının tamamı izlenebilir.
2024’te Gezegenler
Merkür 2024’te yedi kez en büyük uzanıma, yani Güneş’ten en uzak konumuna ulaşacak. Ne var ki bunların dördünde gözlem için uygun konumda olacağı söylenebilir. İlk en büyük uzanım 12 Ocak’ta gerçekleşecek. Gezegen bu sırada sabah gökyüzünde yer alacak. Ocak ayının başından son günlerine kadar gözlem için uygun konumda olacak. İkinci en büyük uzanım 24 Mart’ta gerçekleşecek ve gezegen bu sefer akşam gökyüzünde, günbatımından neredeyse bir buçuk saat sonra batacak. Bu dönemde gezegeni görebilmek için en iyi dönem Mart ayının son yarısı olacak.
Üçüncü en büyük uzanım 5 Eylül’de gerçekleşecek. Bu dönemde Merkür sabah gökyüzünde olacak ve Ağustos sonundan Eylül’ün ortalarına kadar gezegen gökyüzünde görülebilecek. Son en büyük uzanımsa 25 Aralık’ta olacak ve bu dönemde gezegen Aralık ayının ilk haftasından sonra 2025’in Ocak ayının ilk günlerine kadar sabah gökyüzünde görülecek.
Venüs 2024’ün ortalarına kadar sabah gökyüzünde yer alacak. Yılın ilk günleri gezegen sabahları neredeyse 2 saat süreyle görülebiliyor. Ne var ki Venüs günler ilerledikçe ufkun üzerinde hızla alçalacak ve Şubat’ta gün ağarırken doğuyor olacak. Mart’ta Güneş doğmadan önce çok kısa sürelerle görülebilecek. Nisan ve Mayıs’ta Güneş’e çok yakın konumda olacağından görülemeyecek. Venüs, Haziran’ın başında akşam gökyüzüne geçecek ve ilerleyen aylarda yavaş bir yükseliş yapacak. Ekim ayında alacakaranlıktan sonra batıyor olacak ve Kasım ve Aralık’ta akşam gökyüzünde tüm parlaklığıyla yerini alacak.
Mars’ın yörüngesi Dünya’nın dışındadır ve iki gezegen de yörüngede aynı yönde dolanır. Mars dış gezegenlere göre Dünya’ya çok daha yakın olduğundan yörüngede dolanma hızları arasında çok büyük bir fark yoktur. Yalnız Dünya Mars’tan biraz daha hızlıdır. Bu durum Mars’ın diğer gezegenlere göre gökyüzünde daha yavaş hareket ediyor görünmesine neden olur. Bunun sonucunda da Mars’ı bir yıl içinde gökyüzünde gördüğümüz ve Güneş’e yakın olduğu için göremediğimiz dönemler de uzundur. Mars, yılın başlarında sabah gökyüzünde ancak sabah gün ağardıktan sonra doğuyor. Parlaklığı bu sırada yüksek olmadığından görülmesi zor. Gezegen, günler ilerledikçe yavaş yavaş yükselmeyi sürdürecek. Bu yükselme anlattığımız nedenden dolayı çok yavaş olacak ve gezegen alacakaranlıktan ancak Mayıs ayında kurtulacak. Sonrasında gezegen giderek daha erken doğacak. Yaz sonunda geceyarısından önce doğmaya başlayacak. Yıl sonuna geldiğimizdeyse havanın kararmasıyla birlikte doğuyor olacak ve tüm gece gökyüzünde kalacak.
Jüpiter yılın başlarında gökyüzündeki en yüksek konumunda bulunuyor. Gezegeni hava karardığında gökyüzünde güney yönünde görmek mümkün. Akşam gökyüzündeki Ay’dan sonraki en parlak gökcismi olduğundan tanınması da kolay. İlerleyen günlerde gezegen batıya doğru ilerleyecek. Nisan ayında gezegen günbatımından sonra batı ufkunun üzerinde yer alacak. Jüpiter Mayıs’ta sabah gökyüzüne geçecek. Bu sırada Güneş’e çok yakın olacağından Mayıs boyunca gezegen görünmeyecek. Haziran’da sabah gündoğumundan önce doğuda yer alacak ve bundan sonra giderek daha erken doğacak ve yıl sonuna doğru yeniden günbatımıyla birlikte doğarak tüm gece gökyüzünde olacak.
Satürn yılın başlarında günbatımından sonra batıda yer alıyor. Gezegen Şubat ayında Güneş’e iyice yaklaşacağı için ayın ortalarından sonra artık ufkun üzerinde görünmeyecek kadar alçalmış olacak. Satürn Nisan’da sabah gökyüzünde belirecek ve yükselmeye başlayacak. Ağustos’ta gezegen hava karardığında doğmuş olacak ve tüm gece gökyüzünde olacak. Bundan sonra yılın sonuna kadar gezegen akşam gökyüzünde yer alacak. Ancak zaman ilerledikçe daha erken batacağı için gökyüzünde geçireceği süre giderek kısalacak.
Uranüs’ün parlaklığı çıplak gözün görme sınırına yakın olduğundan gezegenin ışık kirliliğinden etkilenen yerlerden çıplak gözle görülmesi mümkün değil. Gözlem koşullarının uygun olduğu yerlerdeyse ancak deneyimli gözlemciler tarafından çıplak gözle seçilebilir. Ancak bir dürbün ya da teleskopla kolayca seçilebilir. Uranüs’ü akşam gökyüzünde görebilmek için en uygun zamanlar yılın ilk dört ayı ve yılın son iki ayı.
Neptün’ün parlaklığı çıplak gözün görme sınırının altında kaldığı için gezegen gökyüzünde ancak bir dürbün ya da teleskopla bulunabilir. Ancak gözlem koşullarının da iyi olması gerekir. Gezegeni akşam gökyüzünde görmek için en uygun zamanlar Ocak ayı ve yılın son yarısı.
Hazırlayan: Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız
