Bu Ay Gökyüzü: Mayıs 2023

1 Mayıs saat 22.00, 15 Mayıs saat 21.00, 31 Mayıs saat 20.00’de gökyüzünün genel görünümü

Bu sıralar akşam hava karardıktan sonra batı ufku çok zengin. Sonbahar ve kış gökyüzünü simgeleyen takımyıldızlar gökyüzünü terk etmek üzere batı ufku üzerine dizilmiş durumdalar. Üstelik gökyüzünün en parlak gezegeni Venüs de onlara eşlik ediyor. Çoğu gökyüzü gözlemcisi için bu gökyüzünün en güzel manzaralarından biridir. Bu manzarayı izlemek için ayın ilk günleri en iyi zaman. Sonrasında bölgedeki takımyıldızların çoğu hava karardığında batmış olacak.

Kış ve sonbaharı simgeleyen takımyıldızlar Mayıs başlarında günbatımından hemen sonra batı ufku üzerinde dizilmiş durumdalar.

Gökyüzünün batısının bu kadar ilgi çekmesinin nedenlerinden biri, gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius (Akyıldız) da dahil olmak üzere çok parlak yıldızların burada bulunması. Sirius’un yanı sıra Betelgöz, Rigel, Prokyon, Kapella ve Aldebaran bu bölgede bulunan parlak yıldızlar.

Sirius, Betelgöz ve Prokyon’un oluşturduğu eşkenar üçgene Kış Üçgeni deniyor. Kış Üçgeni’nin yanı sıra bu bölgede en çok dikkati çeken takımyıldızlardan biri Orion. Benzer parlaklıkta olan ve yan yana duran üç yıldızı sayesinde bu takımyıldızı tanımak kolay. Onları bulduktan sonra takımyıldızın diğer yıldızları da kolayca bulunabilir.

Orion, gökyüzünün en parlak bulutsusu olan Orion Bulutsusu’nu barındırır. Bu bulutsu tam anlamıyla bir yıldız fabrikasıdır ve içinde çok genç ve çok parlak yıldızlar bulunur. Bunlardan özellikle “Trapez” olarak adlandırılan ve bulutsunun merkezinde bulunan dördü, bulutsunun temel ışık kaynağını oluşturur. Orion Bulutsusu, gökyüzünde bulunması en kolay gökcisimlerinden biridir. Bulutsu, parlaklığı sayesinde şehir içinden bile, ışık kirliliğinden fazla etkilenmeyen bölgelerde çıplak gözle seçilebilir. Bulutsuyu görmek için Orion’un kemerini oluşturan parlak üç yıldızın sol altına doğru bakmak yeterli. Dürbünle bakıldığında, bulutsu çok daha belirgin ve parlak görünür. Ne var ki hava karardığında batmış olacağı için gözlem süresi çok kısa.

NASA, ESA, M. Robberto (Space Telescope Science Institute/ESA) ve Hubble Space Telescope Orion Treasury Project Team – https://esahubble.org/news/heic0601/ )

Batı ufku üzerinde bulunan parlak yıldızlardan biri olan Kapella genellikle sonbaharın simgelerinden biri olarak kabul edilir. Bu yıldız gökyüzünün kutup bölgesine yakındır ve bu nedenle de yılın büyük bölümünde gökyüzünde görülebilir. Onu yalnız yaz aylarında akşam gökyüzünde göremeyiz. Sonbaharda yeniden doğu ufkunda belirir.

Sonbahardan kalma bir gökcismi de Ülker Yıldız Kümesi. Ülker de sonbahar aylarında akşamları doğu ufkunda görülür. Bu küme, gökyüzünün en parlak yıldız kümesidir ve çıplak gözle çok rahat görülür. Çıplak gözle birkaç yıldızı seçilebilirken bir dürbünle onlarca, bir teleskoplaysa yüzden fazla yıldızı görülebilir.

Kış yıldızları batı ufkumuzu süslerken bir yandan da doğudan yaz mevsimine özgü yıldızlar yükselmeye başlıyor. Vega, Deneb ve Altair adlı yıldızlardan oluşan Yaz Üçgeni, geceyarısından önce doğu ufkunda yükselmiş oluyor.

5 Mayıs Yarıgölge Ay Tutulması

5 Mayıs’ta Ay Dünya’nın yarıgölgesinden geçecek. Bu sırada Ay dolunay evresinde olacak ve Güneş’in batmasıyla birlikte doğacak. Tutulma Ay doğduğunda başlamış olacak ve 20.23’te en yüksek değerine ulaşacak. Bu bir yarıgölge tutulma olduğundan Ay’ın parlaklığındaki azalma çok belirgin olmayacak. Tutulma 22.30 civarında sona erecek.

Kaynak: Wikipedia

Mayıs’ta Gezegenler

Merkür ay boyunca sabah gündoğumundan önce doğuyor. Ancak bu süre içinde ufuktan çok az yükseleceği için görülmesi zor olacak. Ufuktan yüksekliği ayın sonlarına doğru biraz artacak. Merkür 17 Mayıs’ta Jüpiter ve Ay’la yakın konumda olacak. Ancak bu sırada ufka çok yakın olduğundan görülmesi çok zor.

Venüs bu ay ufkun üzerinde yılın akşam gökyüzündeki en yüksek konumuna ulaşıyor ve Güneş’ten 3,5 saat sonra batıyor. Venüs’ü gökyüzünde bulmak için günbatımının ardından batı yönüne bakmak yeterli. Gezegen, 23 Mayıs’ta Ay’la çok yakın konumda olacak ve bu sırada İkizler takımyıldızının tam ortasında bulunacak. Venüs, Mayıs sonlarından başlayarak ufkun üzerinde hızla alçalacak ve Temmuz ortalarında gözden kaybolacak.

Mars hava karardığında güneybatı ufku üzerinde bulunuyor. Bizden giderek uzaklaştığı için parlaklığı gün geçtikçe azalıyor. Mars ve Venüs giderek birbirine yaklaşıyor. Önümüzdeki ay birbirlerine yılın en yakın konumunda olacaklar.

Satürn sabah gökyüzünde ancak giderek daha erken doğruyor. Ayın başlarında sabaha karşı 04.00 civarında doğerken ay sonunda 02.00’de doğacak.

Jüpiter geçtiğimiz ay akşam gökyüzünden sabah gökyüzüne geçmişti. Ay’ın başlarında Güneş’e çok yakın konumda olacağı için görülemeyecek. Ancak ilerleyen günlerde gündoğumundan hemen önce tam doğu ufku üzerinde görülebilecek kadar yükselmiş olacak.

Hazırlayan: Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi


Creative Commons LisansıBu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız


Önceki İçerikDeney ile eğitmek: İstanbul Saint-Joseph Lisesi’nde deneysel fizik
Sonraki İçerikTürkiye’nin yeni bir bilim ve teknoloji politikasına ihtiyacı var – 2
Alp Akoğlu

ODTÜ Fizik Bölümünden mezun olduktan sonra, TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisinin yazar kadrosunda çalışmaya başladı. Başta TÜBİTAK Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği olmak üzere çeşitli etkinliklerin koordinasyonunda rol alarak bilimin, özellikle de gökbilimin popülerleştirilmesi ve yaygınlaştırılması için çalıştı. Çeşitli üniversitelerde ve başka eğitim kurumlarında bilim iletişimi konusunda çok sayıda sunum gerçekleştirdi, bilim haberciliği konusunda eğitimler verdi. TÜBİTAK Bilim Çocuk dergisini ilk çıkaran ve uzun yıllar devam ettiren ekipte yer aldı. Derginin editörlüğünü ve ardından yayın yönetmenliğini yaptı. 2019 yılında TÜBİTAK’tan ayrıldı. 2019-2021 yılları arasında KAFA Çocuk ve Bilim dergisinin Genel Yayın Yönetmenliğini yaptı. Şu anda GUHEM Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi’nde Uzay Farkındalığı Eğitim Destek Ofisi Direktörü olarak çalışmalarını sürdürüyor.