Yapım tarihi: 2014
Yönetmen: Morten Tyldum
Şifreleme veya kriptoloji, matematikle uzaktan ilgisi olan pek çok insanı bile cezbetmeyi başarmıştır. Bir de buna eşcinsellik nedeni ile baskı altına alınmış bir dahiyi eklerseniz, seyirciyi cezbedecek bir hikaye ortaya çıkar.
Yapay oyun, bir matematik dehası olan Alan Turing’in hayatından önemli bir bölümü içeriyor. II.Dünya savaşı sırasında Almanlar’ın kullandığı Enigma adlı şifreleme makinasının yarattığı kodları çözmek için İngiltere’de matematikçilerden oluşan bir grup kurulur ve zaman içerisinde Turing bu grubun lideri olur.
Enigma şifresinin nasıl çözüldüğünü anlamak için filmi izlemek yetmiyor. Dilbilimciler ve matematikçilerin çabası olduğu kadar, savaş alanından parça parça bilgilerin incelenmesi sonunda şifreler kırıldı. Daha sonra da şifrelerin kırıldığının gizli tutulması için çok büyük çaba gösterildi. Bu konuda detaylı bilgi almak için Simon Singh’in “The Code Book” isimli kitabını tavsiye ederiz.
Yapay oyun, Enigma şifresi kadar Turing’in sosyal uyumsuzluğu, eşcinselliğini saklamaya çalışması ve karşılaştığı baskılar üzerine bir film. Bu baskılar sonucunda Turing 1954 yılında ve 41 yaşında hayatını kaybetti. Ölümünün zehirlenme sonucu olduğu bilinse de bu zehirlenmenin bir intihar mı olduğu, yoksa başkalarının da rolü olduğu konusu açıklığa kavuşmadı.
Aslında bilim dünyasında Alan Turing, Turing makinası olarak bilinen karmaşık hesaplar yapabilen soyut bir makine fikriyle tanınır. Her ne kadar günümüz bilgisayarları bu model üzerinden çalışmasa da bu fikir bilgisayarların temelini oluşturdu. Turing makinası hakkında detaylı bilgi Roger Penrose’un “The Emperor’s New Mind- Kıralın Yeni Usu” adlı kitapta güzel bir şekilde anlatılıyor.
Not: 2001 yapımı bir “Enigma” filmi ise tamamıyla kurgu olup, Turing ile bir bağlantı kurulmamıştır.
Ersin Yurtsever
Bilim Akademisi Üyesi (Koç Üniversitesi)
