Yapım tarihi: 2015
Yönetmen: Matt Brown
Öncelikle filmin Türkçe isminin çok anlamlı olmadığını yazarak başlayalım. Sonsuzluk teorisi diye bir kavramı matematikte bulamazsınız. Orijinal isminde geçen “infinity-sonsuzluk” kelimesi bir teoriyi değil ama bir matematikçinin matematiksel serilerin sonsuza gidişini anlamaya çalışmasını tanımlıyor.
Ramanujan çok ünlü Hintli bir matematikçidir ve hayatı hakikaten bir film olacak kadar ilginçtir. 19.yüzyılın sonlarında fakir bir ailenin çocuğu olarak doğan Ramanujan’ın eğitimi oldukça bölük pörçük ilerler. Matematiğe olan ilgisi, onun diğer derslere kayıtsız kalmasını ve düzgün bir eğitim almasını önler.
Ramanujan’ın ilgi alanı Sayılar Teorisidir ve matematiğin problemlerinin en kolay anlaşıldığı ama çözümlerinin en zor olduğu saha olarak tanımlanır. Bu sahada neredeyse sadece kendi kendine geliştirdiği teoremleri ile defterler doldurur Ramanujan. Bu çalışmaları değerlendirebilmek için Hindistan’da yeterli yardımı alamayınca, İngiltere’de ünlü matematikçilere yazmaya başlar. Bu yazışmalar sonunda ünlü İngiliz matematikçi G.H.Hardy Ramanujan’ı Cambridge getirir. Burada artık formal bir eğitim alan Ramanujan ile Hardy oldukça önemli işlere imza atarlar. G.H.Hardy’nin otobiyografisi ve saf matematik hakkındaki düşünceleri niteliğinde olan “A Mathematician’s apology-Bir Matematikçinin Savunması’, kitabında Ramanujan’a geniş yer veriyor. Kitabın Türkçe çevirisi TÜBİTAK tarafından yayınlanmıştı.
Fakat Ramanujan’ın önceden Hindistan’da geçirdiği hastalıklar, alışık olmadığı İngiltere iklimi ve diyeti tekrar hastalanmasına yol açar ve memleketine geri döner. 1920 yılında hayatını kaybeder. Ramanujan’ın hayatını daha yakından öğrenmek isteyenler için Robert Kanigel’in filmle aynı ismi taşıyan kitabını öneririz.
Ramanujan’ı çok ilginç kılan, onun neredeyse tamamen içgüdüsel olarak gördüğü teoremlerdir. Hardy’e göre, Ramanujan elde ettiği sonuçlar için çoğu zaman düzgün bir açıklama bile yapamıyordu. Filmin orijinal ismindeki sonsuzluk, onun sonsuz matematiksel serilerin toplamını bir bakışta görebilme yeteneğine vurgu yapıyor.
Hardy-Ramanujan işbirliğinin neredeyse benzeri görülmemişti. İki üstat matematikçi; biri sağlam bir temel eğitim almış, diğeri ise içgüdüleri ile ilerlemiş.
Doğal olarak, Ramanujan’ın her önerdiği matematiksel ifade doğru değildir ve matematiğin yöntemlerini kullanarak ispatlanması veya düzeltilmesi gerekir. Hardy, Ramanujan’ı İngiltere’ye getirerek ona mentörlük yapar, matematiğin nasıl yapılması gerektiğini gösterir ve Ramanujan Royal Society üyesi oluncaya kadar da elinden tutar. Bu desteğin sonucu olarak, Hardy, bir başka ünlü matematikçi olan Littlewood ve Ramanujan ile beraber çok önemli işlere imza atar. Nitekim Hardy kitabında, Littlewood ve Ramanujan ile çalışmaya başladığında mesleğindeki dönüm noktasına geldiğini yazıyor.
Ramanujan’ın içgüdüsel sezgisine ait çok güzel bir örnek hem filmde hem de Hardy’nin kitabında geçiyor. Ramanujan’ın hastanede yattığı bir dönemde Hardy onu ziyaret eder ve sohbet sırasında geldiği taksi plakasının 1729 olduğunu söyler ve bu rakamın çok sıradan bir sayı olduğundan bahseder. Ramanujan itiraz eder ve der ki, “1729 iki ayrı şekilde iki sayının küplerinin toplamı olarak yazılabilen en küçük sayıdır”. 1729=123 + 13 olarak yazılabildiği gibi 103+93 şeklinde de yazılabilir.
Tabii Ramanujan bunu o anda mı gördü yoksa defterler doldurduğu formüllerinde daha önce bulup da mı hatırlamıştı bilemeyeceğiz.
Doğal olarak film biraz gerçekleri saptırarak dramatize etmeyi denemiş. Bilhassa eşi ve ailesi ile olan ilişkileri abartılı bir aşk hikayesine dönüştürülmüş ama para kazanmayı da amaçlayan bir yapım için bu biraz hoş görülebilir.
Ramanujan’ın hayatını anlatan bir de Bolywwod yapımı vardır. Oldukça sıradan olan ve bir dokümenter havası olan bu filmde daha ziyade Ramanujan’ın ailesi ve Hindistan yılları öne çıkar. Matt Brown’ın filminde ise Hardy neredeyse ana karakterdir.
Ersin Yurtsever
Bilim Akademisi Üyesi (Koç Üniversitesi)
