Samanyolu kuşağını en iyi temmuz ve ağustos aylarında görürüz. Çünkü Samanyolu gökadasının merkez bölgesi bu sırada gökyüzünde yükselir. Bu bölge yıldızlar, bulutsular ve yıldız kümeleri gibi derin gökyüzü cisimleri bakımından çok zengindir. Samanyolu kuşağını iyi gördüğümüz bir başka dönemse Ocak ve Şubat aylarıdır. Ancak bu sefer gördüğümüz merkez bölgesi değil kollarının dış bölümüdür. Burası merkez bölgesi kadar zengin olmasa da ışık kirliliğinin olmadığı bir bölgede özellikle gökyüzünde tepeye yakın konumda olan Kraliçe, Perseus, Arabacı, İkizler takımyıldızlarından geçen toz gibi yıldızlarla ve yıldız kümeleriyle dolu bu kuşak belirgin olarak görülür.
Ayın başlarında günbatımından sonra batı ufku üzerine baktığımızda Kanatlı At’ın gövdesini simgeleyen Büyük Kare’yi görebiliriz. Büyük Kare’den yararlanarak gökyüzünde bulduğumuz Andromeda Gökadası gecenin erken saatlerinde gözlem için çok uygun konumda yer alır.
Bu sırada yüzümüzü kuzeye dönersek, solumuzda yaz gökyüzünün parlak yıldızlarından Deneb’i görürüz. Büyük Ayı ise sağımızda kalır. İlerleyen saatlerde Büyük Ayı’nın gökyüzünde yükseldiğini görebiliriz. Hava karardıktan bir süre sonra da Aslan doğar. Büyük Ayı’nın sağında kalan Aslan’ın doğru ufkunda görülmesi İlkbahar’ın habercilerinden biri olarak kabul edilir. (Yazının girişindeki gökyüzü haritasından takip edebilirsiniz.)
Gökyüzü haritasına nasıl bakmalıyım: Gökyüzü haritasının kenarları ufku, tam ortasıysa başucu noktasını gösterir. Başucu, başınızı kaldırdığınızda tam tepede gördüğünüz yerdir. Haritayı kullanabilmek için, haritada işaretli yönleri yeryüzündeki gerçek yönlerle çakıştırmak gerekir. Bunu yapabilmenin tek yolu, haritayı başınızın üzerine kaldırıp gökyüzüne bakar gibi bakmaktır.
Başımızı kaldırıp tepeye baktığımızda burada yer alan Kraliçe, Perseus ve Arabacı takımyıldızlarını görebiliriz. Kraliçe’yi W’ya benzeyen şekli sayesinde tanımak kolaydır. Arabacı, gökyüzünde başucu noktasına yani tam tepeye ulaşmış olan parlak beyaz yıldızı Kapella sayesinde bulunabilir. Perseus’u tanımak Kraliçe ve Arabacı’yı tanımaya göre daha zor olabilir ancak bu iki takımyıldızın tam ortasına yer alması onu gökyüzünde bulmayı kolaylaştırır. Bu arada Perseus ve Kraliçe’nin arasında yer alan Çift Küme de gözlem için iyi bir konumda. (Yazının girişindeki gökyüzü haritasından takip edebilirsiniz.)
Yüzümüzü güneye döndüğümüzdeyse göreceğimiz manzara muhteşemdir. Çoğu gökyüzü gözlemcisi için gökyüzünün en güzel takımyıldızı olan Orion, akşam gökyüzünde en yüksek konumunda bulunuyor. Orion’daki Betelgöz, Büyük Köpek’teki Sirius (Akyıldız) ve Küçük Köpek’teki Prokyon’un oluşturduğu Kış Üçgeni de en iyi konumundadır. Orion’un sağ üzerinde Boğa’yı, sol üzerindeyse İkizler’i görmek mümkün. Bu sırada batı yönünde ışıl ışıl parlayan gökcismiyse Jüpiter.
Şubat’ta Gezegenler
Merkür, bu ay boyunca gözlem için çok uygun konumda değil. Geçtiğimiz ay sabah gökyüzünde yılın en iyi konumlarından birine ulaşan gezegen ayın ortalarında alçalmaya başlamıştı. Bu alçalış bu ay boyunca da sürecek. Gezegen ayın ilk günleri doğuda gündoğumundan yaklaşık bir saat önce doğuyor olacak. Bu sırada gezegeni doğu-güneydoğu ufkunun üzerinde görmek mümkün. İlerleyen günlerde gezegen alçalmayı sürdürecek ve artık görülemeyecek. Merkür ve Mars geçtiğimiz ayın sonlarında çok yakın konuma gelmişti. Yine Şubat’ın ilk günlerinde de Mars’ı Merkür’ün sağ üzerinde görmek mümkün. Merkür ayın sonlarında akşam gökyüzüne geçecek. Mart ayının sonlarında akşamlar günbatımından sonra kolaylıkla görülebilecek kadar yükselecek.
Venüs sabah gökyüzünde yer alıyor. Geçtiğimiz ay hızla ufkun üzerinde alçalan gezegen bu ay da alçalmayı sürdürecek. Venüs ayın başlarında sabah gün ağarmaya başlamadan hemen önce doğuyor. Gezegen sabah gökyüzünde her geçen gün alçalacağı için ayın ortalarından sonra gün ağarmaya başladıktan sonra doğuyor olacak. Ay sonundaysa gündoğumundan çok kısa bir süre sonra doğacağı için sabahları çok kısa sürelerle görülebilecek. Bu aydan sonra Venüs uzun süre Güneş’e yakın konumda olacak ve görülemeyecek. Gezegen Haziran’da akşam gökyüzüne geçecek ancak akşam alacakaranlığından kurtulacak kadar yükselmesi Ekim ayını bulacak.
Mars da Merkür ve Venüs gibi sabah gökyüzünde. Sabahları hava aydınlanmaya başladıktan sonra doğduğundan gezegeni görmek için çok az bir süre var. Ayrıca parlaklığı da düşük olduğundan Mars’ı seçmek zor. Gezegen ay boyunca ufkun üzerindeki konumunu koruyor. Hatta bu durum neredeyse Mayıs’a kadar sürecek. Gezegen ancak Mayıs’ta alacakaranlıktan kurtulacak ve sabah gökyüzünde belirgin hale gelecek. Mars 21 ve 22 Şubat sabahları Venüs’le yakın konumda olacak. Mars bu sırada Venüs’ün hemen altında görülebilir. Mars’ın parlaklığı Venüs’ünkine göre çok daha az olacak. Mars’ı seçmek için bir dürbünün yararı olacaktır.
Jüpiter birkaç aydır gözlem için çok iyi konumda. Ancak gezegenin gece boyunca görülebileceği süre artık kısalıyor. Hava karardığında Jüpiter gökyüzündeki en yüksek konumunu geçmiş, artık alçalmaya başlamış oluyor. Yine de gezegen geceyarısına kadar gökyüzünde kalıyor. Hava karardığında güneybatı yönünde parlayan gezegen Ay’dan sonra gece gökyüzündeki en parlak gökcismi. 14 ve 15 Şubat’ta Ay da gezegene eşlik edecek.
Satürn ay boyunca akşamları batı-güneybatı yönünde ufkun hemen üzerinde ve gezegenin görülebileceği süreler çok kısa. Ayın ilk yarısı hava karardıktan çok kısa bir süre sonra batan gezegen, ayın ortalarından sonra alacakaranlık bitmeden batıyor olacak. Bu da ayın ortalarından sonra gezegeni görmeyi zorlaştıracak. Satürn, Nisan’da sabah gökyüzünde tekrar görülebilecek kadar yükselecek.
Hazırlayan: Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız
