Üniversitede matematik okumak

Üniversitede matematik okumayı düşünüyorsanız; nelerle karşılaşacağınızı, size neler kazandıracağını, iş olanaklarını ve size uygun olup olmadığını merak ediyorsanız bu yazı size fikir verebilir.

Üniversitede göreceğiniz matematik, lisedekinden farklı mı farklı olacaktır. Birtakım formüller kullanıp, hesaplar yapıp sonucu bulmak yerine, formüllerin neden doğru sonuçlar verdiğini öğreneceksiniz. Ezberlediğiniz usullerin ispatlarını yapacaksınız. Matematik teoremlerinin mantıksal bir ağ içine yerleştiğini görecek, o ağı tanıyacaksınız. Soyut kavramlarla karşılaşacak ve uğraşacaksınız. Somut hesaplar yapacak ve hesaplardaki hata payını kontrol altında tutmaya çalışacaksınız. Matematiğin çeşitli yönlerini tanıyacaksınız; bilimin dili, bilimin ve mühendisliğin vazgeçilemez temeli olmasının yanı sıra, bir sanat olduğunu da hissedeceksiniz.

Matematiğin kişisel gelişime katkısı

Matematik öğretimi almış ve başarıyla tamamlamış olan öğrenciler, matematik bilgisinden başka beceriler da kazanırlar, yeteneklerini geliştirirler. Matematik öğrenmeksizin kolay kolay elde edilemeyecek bu becerilerden birkaçını sıralayalım.

• Problem çözebilme. Matematik, herhangi bir alandaki problemleri çözmek için en gerekli beceri olan problemi tanımayı, tanımlamayı, sınırlamayı öğretir.
• Eleştirel düşünme. Matematik, her alanda değerli ve gerekli olan eleştirel düşünme becerilerini geliştirir. Sorunlara nesnel bakabilmeyi öğretir.
• İyi karar alabilme. Olasılık teorisi ve istatistikte bilgi ve beceri sahibi olan kişi, elindeki verileri anlamak yorumlamak ve isabetli kararlar alabilmek için, başkalarından çok ileridedir.
• Mantıksal muhakeme. Matematik, mantıksal düşünmeyi öğretir, mantığa dayanan muhakeme yeteneğini geliştirir.
• Zihin disiplini. Matematik, ayrıntılara çok dikkat edilmesini gerektiren, odaklanma isteyen bir bilimdir. Matematik bölümünde okumak, genel zihin disiplinini geliştirir. Zihni faal ve sağlıklı tutmaya yardımcı olur.

Matematik dikkat ister. Matematiğin zor zannedilmesinin ana nedenlerinden biri, matematiğin bulanık ifadeler kabul etmemesidir. Matematik öğretimi, öğrencileri, benzer ama farklı nesneler ve kavramlar arasındaki ince farkı öğrenmeye ve kullanmaya zorlar. Bu yüzden (veri işlemeciliği gibi) dikkat gerektiren alanlarda matematik mezunları tercih ediliyor.

Matematik öğrencileri, umulur ki, ödevleri çözmekle yetinmeyecek, problemler hakkında daha da düşünecek ve problemlerden ne öğrendiğini, tam olarak anlayıp anlamadığını sorgulayacaktır.  Bir şeyi ne kadar anladığının farkında olmak, nadir mi nadir, değerli mi değerli bir özelliktir. Hayatınız boyunca size yardımcı olacaktır.

Matematik bölümü size analitik bir zihin yapısı kazandırır. Bir sorun karşısında, o sorunla ilgili olan bütün varsayımları göz önüne almaya, hangi etkenlerin hangi etkilere yol açtığını dikkatle incelemeye alıştırır. Karmaşık sorunları, iyi düşünülmüş bir dizi basit adımlara bölmeye alışırsınız. Kısaca, matematik tahsili, çok çeşitli değerli beceriler geliştirmenize ve birçok kariyer fırsatı elde etmenize yol açar.

Çalışma alanları

Matematik bölümünde okumanın en büyük avantajlarından biri, kişiyi bir mesleğe kısıtlamamasıdır. Dünyamız hızla değişiyor, iş sahaları hızla değişiyor, eski iş sahaları küçülüp kapanırken beş yıl önce var olmayan yeni meslekler ortaya çıkıyor. Yeni kuşaklarda, mesleki bilgi ve beceriden başka, bu değişken dünyaya kendisini adapte edebilme becerisi de son derece önemli.

Bugün adını bile bilmediğimiz, gelecekte oluşacak meslekleri icra edebilmeye imkân veren;  kişiyi her türlü uzmanlaşmaya en iyi hazırlayan uğraş da herhalde matematiktir. Evet, matematik mezunları geleceğe iyi hazırlanmış olacaktır.

Geleceği düşünürken bugünü de unutmayalım, matematik bölümü mezunlarının günümüzde çalışabilecekleri geniş yelpazeli iş olanaklarından birkaçını sıralayalım.

• Akademi dünyası: Eğer matematiğe özel ilgi, eğilim, sevgi ve kabiliyetiniz varsa, akademik kariyer yapmayı tercih edebilirsiniz. Matematik dışındaki dallarda da  yüksek lisans programlarına öğrenci alımları sırasında, matematik mezunları, alanın kendine özgü konularını bilmeseler de tercih edilmektedirler. Bilgi eksikliği giderilebiliyor, matematiğin kazandırdığı formasyon çok daha kıymetli oluyor.
• Öğretmenlik de tercih edebileceğiniz bir seçenektir (matematik mezunlarının Milli Eğitim Bakanlığına bağlı kurumlarda öğretmenlik yapabilmesi hakkında kararlar ülkemizde zaman zaman değişmekte olduğu için, son durumu takip ediniz). Geçici bir süre için etüd öğretmenliğini de tercihlerinizin arasına katabilirsiniz.
• Aktüerlik: İstatistik ve eniyileme kuramını çalışıp, aktüer olmak için gereken diğer dersleri veya kursları takip ediniz.
• Bilgisayar programı geliştiriciliği:  Bilgisayar programlama ve yazılım geliştirme tekniklerini öğrenerek yazılım şirketlerinde çalışabilir, kendi şirketinizi kurabilirsiniz.
• Veri bilimi: Hızla değişen iş imkânları arasında, zamanımızın en revaçta çalışma alanlarından biri veri bilimidir. Veri biliminde matematikçiler çok rağbet görmektedirler. Büyük veri işlerinde çalışan çok kişi var ancak temel işleri yapmak için matematikçiler tercih ediliyor.
• Oyun programcılığı ve 3D baskı: Geometriyi ve topolojiyi iyi öğrenirseniz, oyun programcılığı sizin için güzel bir seçenek olur, 3D baskı ile harika şeyler üretebilirsiniz.
• Finans matematiği: Diferansiyel denklemler, olasılık, istatistik, stokastik süreçleri iyi öğrenenler için bir seçenek olabilir.
• Siber güvenlik ve kriptografi: Sayılar teorisinde kuvvetli olanlara hiç bitmeyecek tükenmeyecek iş imkanları sunar.
• Mühendislik. Fourier analizi ve sayısal hesaplama konularında kendinizi geliştirirseniz, sistem mühendisliği, kontrol teorisi, sinyal işleme gibi alanlarda çalışabilirsiniz.
• Yapay zekâ, makine öğrenimi. Pek çok matematik mezununun hayatını kazandığı alan, yapay zekâ ve makine öğrenimidir. Bankaların ve büyük şirketlerin altyapılarında çalışma imkânınız olacaktır. Matematiğin temellerini ve mantığı, matris kuramını ve doğrusal cebiri iyi öğreniniz.

Okurken

Bir matematik bölümüne girerseniz, sadece matematik öğrenmekle yetinmeyiniz. Birçok iş dalında, bilgisayar programlamayı bilmek ve istatistik kullanmak elzemdir. Bu yönde dersler alınız, eğer üniversitenizde bu imkânı bulamazsanız, çevrimiçi derslere, ücretsiz çevrimiçi kurslara, sertifika programlarına katılmaya çalışınız.

Çift anadal veya yandal programlarını takip ediniz, edemezseniz de birkaç sektörü kendinize hedef seçiniz ve o sektörle ilgili bilgi ve becerilerinizi geliştiriniz. Matematiğin yanında örneğin bilim ve mühendislik dersleri veya ekonomi ve finans dersleri almanız isabetli olur.

Matematik bölümünden mezun olup sosyal bilimlerde de ilerlemek (nadir de olsa) pekâlâ mümkündür. Örneğin psikoloji dalında doktora yapan ve yurt dışında önemli bir üniversitede profesör olan bir matematik mezunu var. Böyle örnekler nadirdir ama vardır. Sizin de bu yolu takip etmeniz gerekmez elbette, ama biliniz ki matematik pek çok kapıyı açar.

Yazımızı Albert Einstein ve Werner Heisenberg’in de hatırlattığı bir özdeyişle bitirelim.^[1]Einstein (1936), On Education, https://www.andrew.cmu.edu/user/sobla/teaching/On_Education_Einstein.pdf^[2]Heisenberg (1946)- Schritte über Grenzen, Rede zur 100-Jahrfeier des Max-Gymnasiums, Piper 1973, S.106.

“Eğitim, kişinin okulda öğrendiklerini unuttuktan sonra geriye kalandır.”

Matematik öğretiminden sonra kişiye çok değerli vasıflar kalır.

Ahmet Feyzioğlu
Boğaziçi Üniversitesi Matematik Bölümü

Bu yazıyı hazırlarken yardımlarını aldığım meslektaşlarım Alp Eden’e ve Burak Gürel’e teşekkürü borç bilirim.

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız