Gökyüzüne ilkbahar geldi. Akşam hava karardığında Aslan’ın doğu yönünde iyice yükselmiş olması, Çoban, Başak ve Kuzeytacı takımyıldızlarının da ufkun üzerinde görülmesi bunun işareti. Yine bu ay, Büyük Ayı da akşam saatlerinde gökyüzündeki en yüksek konumunda. Batıdaysa Orion, Büyük Köpek, Arabacı ve İkizler gibi kış takımyıldızları hâlâ görülebiliyor. Ancak geceyarısına kadar bu takımyıldızları oluşturan yıldızların çoğu batmış oluyor. Bu aydan sonra, sonbaharın sonlarına kadar bu takımyıldızları akşam gökyüzünde görmeyeceğiz.
Yol gösterici: Büyük Ayı
Büyük Ayı takımyıldızı yıl boyunca gökyüzünün kuzey bölgesinde, Kutupyıldızı’nın çevresinde döner durur. Kutupyıldızı’na yakın olması nedeniyle hiç batmayan takımyıldızlardan biridir.
Büyük Ayı yılın belli bir dönemi ufka yakın, belli bir dönemiyse gökyüzünde neredeyse tam tepeye yakın konumda bulunur. Bu sıralar akşam hava karardıktan sonra Büyük Ayı gökyüzündeki en yüksek konumunda yer alıyor.
Büyük Ayı’nın nasıl yol gösterdiğine gelirsek, aslında Büyük Ayı yönümüzü gösteren yıldız olan Kutupyıldızı’nı bulmamızı sağlar. Kutupyıldızı çok parlak bir yıldız olmadığından onu bulmak için genellikle gökyüzünde tanınması çok kolay olan Büyük Ayı’dan yararlanılır. Büyük Ayı’nın kepçesinin sapının karşısındaki kenarı oluşturan iki yıldızdan geçen ve kepçenin iç kısmının baktığı yöne doğru giden bir çizgi çizdiğimizde bu bizi Kutupyıldızı’na götürür.
Büyük Ayı, bizi aynı zamanda gökyüzünün en parlak yıldızlarından biri olan Arkturus’a da götürür. Arkturus Çoban takımyıldızının en parlak yıldızıdır. Arkturus’u dolayısıyla da Çoban takımyıldızını gökyüzünde bulmanın bir kolay yolu da Büyük Ayı’nın kepçe şeklinden yararlanmaktır. Kepçenin sapının ucu doğrultusunda bir yay çizilerek ilerlendiğinde Arkturus’a ulaşılır. Arkturus “Ayıların Koruyucusu” anlamına gelir. Bu, büyük olasılıkla onun Büyük Ayı ve Küçük Ayı takımyıldızlarının hemen yakınında bulunmasından kaynaklanır.
Lir Göktaşı Yağmuru
Her yıl 22 Nisan’ı 23 Nisan’a bağlayan gece Lir Göktaşı yağmuru en yüksek etkinliğine ulaşır. Ne var ki ideal gözlem koşullarında saatte ortalama 20 kadar meteorun gözlemlendiği bu göktaşı yağmuru çok daha fazla sayıda göktaşının gözlemlenebildiği Perseid ya da İkizler göktaşı yağmurları kadar ünlü değildir. Yine de bu yıl Lir Göktaşı Yağmuru sırasında Ay gökyüzünde olmayacağından gözlem koşullarında da bağlı olarak saatte birkaç meteor görülebilir. Göktaşı yağmurları sırasında göktaşları gökyüzünün herhangi bir bölgesinde görülebilir. O nedenle en iyisi gökyüzünün ışık kaynaklarından en az etkilenen, olabildiğince geniş bir alanını görebilecek şekilde yere ya da bir şezlonga uzanarak gözlem yapmak.
Dünya’nın atmosferine girip yanan küçük göktaşları geceleri gökyüzünde hızla kayan ışıklar olarak görülür. Dünya belli dönemlerde kuyrukluyıldızların yörüngelerine bıraktığı taş ve tozların içinden geçer. Bu sırada çok sayıda göktaşı atmosfere girip yanar. Bu olaylara göktaşı yağmuru adı verilir.
Hibrit Güneş tutulması
20 Nisan’da gerçekleşecek Güneş tutulmasının büyük bir bölümü halkalı tutulma olacak. Ay, elips şeklindeki yörüngesinde Dünya’ya uzak konumunda olması nedeniyle Güneş’in tamamını örtmeyecek, tutulma ortasında Güneş bir halka şeklinde görülecek. Ancak Dünya’nın yuvarlak olması nedeniyle gölge yeryüzünde ilerlerken Güneş’e en yakın olduğu yerde tutuma bir süreliğine tam tutulma olacak. Bu tür tutulmalara hibrit tutulma deniyor.
Tutulma ülkemizden görülmeyecek, Hint Okyanusu, Endonezya ve Pasifik Okyanusu’ndan görülebilecek.
Nisan’da gezegenler
Merkür bu ay gözlem için yılın en iyi konumunda olacak. Ayın başlarında en yüksek parlaklığında olacak ve batı ufku üzerinde günbatımından bir saat sonrasına kadar görülebilecek. Parlaklığı bundan sonra yavaş yavaş azalacak olsa da gezegen ufkun üzerinde birkaç gün boyunca yükselmeyi sürdürecek. Ayın ortalarında ufkun üzerindeki en yüksek konumuna ulaşacak. Bu sırada günbatımından yaklaşık bir buçuk saat sonra batacak. Ayın ortalarından sonraysa her geçen gün hızla alçalacak ve ayın sonlarına doğru tamamen gözden kaybolacak.
Venüs giderek akşam gökyüzünde yılın en yüksek konumuna yaklaşıyor. Gezegen Mayıs’ta ufkun üzerinde en yüksek konuma ulaşmış olacak ve bu sırada Güneş’ten 3,5 saat sonra batıyor olacak. Nisan’da gezegeni akşamları günbatımından yaklaşık üç saat sonrasına kadar görmek mümkün. Venüs’ü gökyüzünde bulmak için günbatımının ardından batı yönüne bakmak yeterli. Gezegen, 23 Nisan’da Ay’la çok yakın konumda olacak.
Mars hava karardığında güneybatı ufku üzerinde bulunuyor. Ayın başında batı ufku üzerinde bulunan Boğa’nın en parlak yıldızı olan ve Mars gibi turuncu bir renge sahip olan Aldebaran’la yaklaşık aynı parlaklıkta. Mars bizden giderek uzaklaştığı için parlaklığı gün geçtikçe azalacak.
Satürn Şubat ayında sabah gökyüzüne geçmişti. Gezegeni bu aydan itibaren sabahları gündoğumundan önce doğu ufku üzerinde kısa sürelerle görebileceğiz.
Jüpiter bu ay akşam gökyüzünden sabah gökyüzüne geçiyor. Ay boyunca Güneş’e çok yakın konumda olacağı için bu ay görülemeyecek.
Hazırlayan: Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız
Notlar/Kaynaklar
| ↑1 | Annular Eclipse, https://www.nasa.gov/audience/forstudents/k-4/stories/annular-eclipse |
|---|
