Almanya, Max Planck Enstitüsü’nden bir grup astronom Şili’deki VLT (Very Large Telescope – Çok Büyük Teleskop) ile yaptıkları gözlemde bir gezegeni oluşum aşamasında görüntülediklerini duyurdular (2 Temmuz 2018).
Bu bir ilk: Yıldızların çevresindeki diskler gezegen oluşumunun gerçekleştiği bölgeler ve buralarda daha önce yapılan gözlemlerde bebek gezegenler olduğu düşünülen adaylar olmuş, fakat bu gezegen adayların diskin bir parçası olmadığından emin olunamamıştı. VLT üzerindeki SPHERE aygıtı ile elde edilen (yukarıdaki) görüntüde oluşmakta olan gezegeni net olarak görebiliyoruz.
Gözlenen yıldız PDS 70 Dünya’dan yaklaşık 370 ışık yılı uzakta. Resimde ortadaki karanlık bölge yıldızın bulunduğu yer, yıldızın üstü kapatılarak yıldızdan çok daha sönük olan diski ve çevresindeki gezegenlerin gözlenmesi mümkün oluyor. Oluşmakta olan PDS 70b gezegeni, yıldızın sağındaki parlak cisim. Yıldızından yaklaşık 3 milyar kilometre uzakta bulunuyor. Bu Uranüs ve Güneş arasındaki uzaklığa yakın. Gezegenin yüzeyinin 1000 C sıcaklıkta olduğu gözlenmiş, yani bizim güneş sistemimimizdeki bütün gezegenlerden çok daha sıcak. Gezegenden ulaşan ışığın tayfı incelenerek ve gezegenin bulutlu bir atmosferi olduğu sonucuna varılmış. Diskin ve oluşan gezegenin özellikleri incelenerek gezegen oluşumuyla ilgili teorik modelleri test edebilmek mümkün olacak.
Böyle bir görüntünün elde edilmesini VLT üzerindeki SPHERE aygıtının teknolojik becerilerine borçluyuz. SPHERE bir öte gezegen (Güneş sistemi dışındaki gezegen) avcısı ve yakınlardaki yıldızların çevresindeki gezegenleri ve diskleri inceliyor. PDS70 çevresindeki sönük cisimlerin görüntüsünü oluşturabilmek için yıldızın üstünü kapatmak yeterli olmuyor: sinyalin iyi düşünülmüş gözlem ve veri işleme teknikleriyle filtrelenmesi gerekiyor.
Güneş sistemi dışındaki ilk gezegen gözlemi 1992 yılında yapılmıştı. O günden bugüne gitgide gelişen teknolojilerde binlerce gezegen keşfedildi. Teknoloji geliştikçe yeni aygıtların bize sağladığı imkanlarla bu oluşumlara daha “yakından” bakabiliyoruz.
Kredi: ESO, N. Risinger (skysurvey.org), DSS. Music: Astral electronic.
