12 Eylül 1914’te Osmanlı İmparatorluğu’nda kadınlar yüksek öğrenim yapma hakkını kazandılar. Türkiye’de kadınların üniversiteye girebilme hakkını kazanmaları ile günümüz feminist kadın dergilerinin büyükannesi sayılan Kadınlar Dünyası dergisinin çok yakından ilişkisi vardır. Kadınlar Dünyası dergisini Nuriye Ulviye, şahsi servetini kullanarak bir grup kadın hakları aktivisti ile birlikte 4 Nisan 1913 ve 21 Mayıs 1921 tarihleri arasında çıkardı. Dergide, eğitim ve çalışma gibi alanlarda hak elde etme politikaları geliştirdiler, kadınlararası somut dayanışma projeleri gerçekleştirdiler, kadınlar için işyerleri kurdular.
Kadınlar Dünyası’nda “Biz de maarif vergisi veriyoruz” yazan kadınlar, yüksek öğrenimden yararlanmayı kadının en doğal hakkı olarak tanımladılar. Yüksek öğrenim taleplerini entelektüel ve siyasi otoritelere ilettiler. Devletin eğitim siyasetine yön verme stratejisini izlediler.
Kadınlar Dünyası’nda yükseköğrenim hakkının kadınlara tanınması için her kesimden kadının katıldığı bir kampanya başlatıldı. Dergideki tartışmalar ve etkili lobi çalışmaları, 7 Şubat 1914’te Darülfünun (üniversite) tarihinde ilk kez kadınlar için konferanslar düzenlenmesini sağladı. Bu konferanslar Türkiye’de kadınların yükseköğrenime katılmaları sürecinin başlangıcı oldu. 12 Eylül 1914’te bugün yerinde Fen ve Edebiyat Fakülteleri bulunan, Zeynep Hanım Konağı’nda kadınlar için edebiyat ve fen bölümlerinden oluşan İnas Darülfünunu, yani kadın üniversitesi açıldı.
İstanbul Kadın Müzesi ve Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Türkiye’de kadınların üniversiteye girişi hakkını elde etmelerinin 100. Yılını “Akademiyada Toplumsal Cinsiyet Eşitliği – Uluslararası İyi Örnekler Sempozyumu” ve “Kadınların Üniversite’de 100 Yılı – İnas Darülfünunu 1914-1919” sergisi ile kutladılar.
İstanbul Kadın Müzesi’nin çalışmalarıyla, Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki dilde hazırlanmış bu sergiden Türkçe bazı bölümleri Sarkac.org için derledik.
Sergi 11 Kasım – 21 Aralık 2014 tarihleri arasında Yunanistan Başkonsolosluğu galerisi Sismanoglio Megaro’da sergilendi.
Serginin kataloğuna ulaşmak için tıklayınız.
Sergiyi üniversitenizde, kurumunuzda yeniden hayata geçirmek isterseniz, baskıya hazır sergi belgelerine ulaşmak için lütfen İstanbul Kadın Müzesi’yle iletişime geçin.
Meral Akkent
“Kadınların Üniversite’de 100 Yılı – İnas Darülfünunu 1914-1919 sergisi” küratörü
İstanbul Kadın Müzesi küratörü
Serginin esası burada sona ermiyor. Osmanlı İmparatorluğu dışında üniversite tahsili yapan ilk kadınlar, Kadın Üniversitesi’nden karma eğitime, Kadın Akademisyenler, Başka bir Üniversite mümkün gibi bölümler içeriyor.
Sergiyi hayata geçiren ekip hakkında:
Kadınlar Dünyası dergisi hakkında yapılmış çalışmalar:
* Kadınlar Dünyası dergisi hakkında ilk detaylı çalışmayı 1991 yılında Serpil Çakır doktora tezi olarak yapmıştır. II. Meşrutiyet’te Osmanlı Kadın Hareketi ve Kadınlar Dünyası Dergisi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enst. Siyaset Bilimi Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, 1991. Bu çalışmanın genişletilmiş versiyonu için bkz: Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2011.
* Aynur Demirdirek, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Hikâyesi, İmge, Ankara, 1993.
* Fatma Büyükkarcı Yılmaz, Tülay Gençtürk Demircioğlu (Haz.), Kadınlar Dünyası, 1-50. Sayılar (1913-1921 / Yeni harflerle, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, İstanbul, 2009.
* Fatma Büyükkarcı Yılmaz, Tülay Gençtürk Demircioğlu (Haz.), Kadınlar Dünyası, 51-100. Sayılar (1913-1921 / Yeni harflerle), Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, İstanbul, 2009.
Kadınlar Dünyası dergisinin tüm koleksiyonu fotokopi olarak Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi’nde bulunmaktadır. Millet Kütüphanesi, Hakkı Tarık Us Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı’nda ise derginin farklı sayılarının orijinal nüshaları bulunmaktadır.
Kadınlar Dünyası dergisine, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ve dünyadaki diğer editörü kadın olan dergilerle birlikte bakan bir yazı için bakınız:
Meral Akkent, “Kadınlar Dünyası 100 Yaşında“, Bianet, 4 Nisan 2013.
