Herkesin sivilce denen belayla hayatının bir noktasında uğraştığını düşünürüz; ama anlaşılan ortalıkta mutlu bir % 10’luk azınlık da var. Biz kalan dertli % 90 için, sivilcenin ne olduğuna bir bakalım…
Öncelikle söylenecek şey, sivilcenin beslenme ile direkt ilişkisinin gösterilmemiş olduğu. Yani dilediğinizi yiyebilirsiniz gibi görünüyor. Benzer şekilde, kontrol edilemeyen cinsel dürtü ya da hijyene dikkat etmemek de sivilcelere neden olmuyor.
Sivilce üç aşamalı bir süreçle ortaya çıkıyor. Önce cilt altındaki yağ bezlerinin fazla çalışmasıyla salgılanan yağlar, tüylerin çıktığı gözeneklerde birikiyor. Sonra da kıl köklerinde yaygın bulunan ve oksijensiz ortamda büyümeyi tercih eden P. acnes isimli bakterilerin salgıladığı enzimler yağ moleküllerini yıkıyor. Yıkılan moleküller bu bölgede birikip tıkanmalara neden oluyor ve iltihaplanmalara yol açıyor. Burada hangi süreç diğerini nasıl etkiliyor, hala araştırma konusu. Ama ister ince deliklerde oluşan beyaz, ister daha kalınlarda oluşan siyah başlı sivilceler olsun, bunların altındaki birikim kabarık ve hassas şişkinliklere hatta daha derin topaklara ve nodüllere dönüşebiliyorlar. Hassasiyet bünyeye göre değişiyor.
Araştırmacılar hala tam olarak sivilce oluşumunu yöneten biyokimyasal olayların sıralamasını araştıradursunlar, var olan tedaviler sürecin değişik aşamalarına yönelik sürdürülmekte. Etkin tedaviler yağ salgısını azaltarak, bakteri büyümesini sınırlayarak ya da tıkanıklıkları açmak için deri hücrelerinin doğal dökülme sürecini dengeleyerek iş görüyor. Her ne kadar kötü hijyen sivilcenin oluşmasına yol açmıyorsa da çıkan sivilcenin hızlı kaybolmasında ilk önerilen sabunlu suyla günde iki defa cildi yıkamak. Abartılı yıkamak ve ovalamak ise işe yaramadığı gibi başka cilt sorunlarına yol açabilir! İşin içinde üremeye meraklı mikroplar olduğundan, sivilce sıkmanın neden hemen her zaman daha kötü sonuçlara yol açtığını da daha rahat anlayabiliyoruz. Reçetesiz satılan kremlerin önemli kısmı, P. acnes’i yok eden antibiyotikler içeriyor; ancak daha önce ele aldığımız antibiyotik direnci problemi nedeniyle bunların etkisi giderek azalıyor. Başka bazı ilaçlar hormonları kontrol ederek yağ salgılamayı azaltmaya yöneliyor; elbette yan etkileri de aşırıya kaçabiliyor.
İlk aşamadaki yağ salgısını tetikleyen ana hormon testosteron – ki erkeklerde olduğu gibi kadınlarda da artışı ergenlikle başlıyor. O nedenle sivilcelerin genellikle ortaya çıkışı bu yaşlara denk geliyor. Öte yandan ergenken bu sorunla tanışmamış kişiler ilerleyen yaşlarda hormon düzeylerindeki değişimlerle sivilce çıkartmaya başlayabiliyorlar! Sorununuzu su ve sabunla çözemiyorsanız, doktorunuzla görüşmeden ilaç kullanmamanız gerektiğini hatırlatalım.
Parlak ciltli günler…
Canan Atılgan
Bilim Akademisi üyesi
Sabancı Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi
