Ocak, birçok gökyüzü gözlemcisi için gökyüzünün en güzel olduğu zamanlardan biridir. Kış takımyıldızları olarak da bilinen Orion, Büyük Köpek, Küçük Köpek havanın kararmasıyla birlikte doğmuş olur. Üstelik bu yıl Jüpiter ve Mars da bu yıldızların arasında yer alıyor ve bu bölgeye daha da zenginlik katıyor.
Akşam hava karardıktan sonra kış gökyüzünün en parlak yıldızlarının oluşturduğu ve kış gökyüzünün simgesi olarak kabul edilen Kış Üçgeni doğu ufku üzerinde yer alır. Büyük Köpek Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı olan ve Akyıldız olarak da adlandırılan Sirius tüm gökyüzünün en parlak yıldızıdır. Küçük Köpek Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı olan Prokyon, üçgenin bir başka köşesini oluşturur. Orion’da yer alan Betelgöz, üçgenin diğer bir köşesini oluşturur. Bu yıldız kırmızı rengiyle dikkat çeker. Orion Takımyıldızı’nda yer alan gökyüzünün en parlak bulutsusu olan Orion Bulutsusu Orion Takımyıldızı’yla birlikte doğu ufkundan yükselir.
Kış gökyüzünün simgeleri yükselirken, sonbaharın simgelerinden Andromeda, Perseus, Boğa ve Arabacı takımyıldızları gökyüzündeki en yüksek konumlarına ulaşmış olur. Ocak ayının bu takımyıldızları ve barındırdıkları gökcisimlerini gözlemlemek için en uygun zaman olduğu söylenebilir. Bunlar arasında yer alan ve gökyüzünün en parlak gökadası olan Andromeda Gökadası gökyüzünde tam tepede yer alır. İlerleyen saatlerde bu takımyıldızlar batı yönüne doğru ilerler.
Ocak’ta akşamın erken saatlerinde güney gökyüzü pek zengin değildir. Oğlak, Kova, Balıklar ve Balina gibi belirgin olmayan takımyıldızlar bu bölgede yer alır. Bu sırada güney gökyüzünde görülen en parlak yıldız Fomalhaut’tur. Ancak geceyarısına doğru güney gökyüzü giderek zenginleşir. Kış gökyüzünün parlak yıldızlarını barındıran Orion, Boğa ve Büyük Köpek gibi takımyıldızlar yükselerek gökyüzünün güney bölgesine ulaşır.
Kış mevsiminin neredeyse ortalarına gelmiş olsak da akşamın ilk saatlerinde yaz mevsiminin izlerini görmek mümkün. Yaz gökyüzünün en parlak yıldızlarından biri olan Vega günbatımının ardından kuzeybatıda parlarken görülebilir. Vega, Kuğu Takımyıldızı’ndaki Deneb ve Kartal Takımyıldızı’ndaki Altair ile birlikte Yaz üçgenini oluşturur. Ayın başlarında hava yeni kararırken bu üç yıldızı batı-kuzeybatı ufku üzerinde görmek mümkün.
Kuzey gökyüzünde hep aynı takımyıldızları görsek de, bu bölgedeki takımyıldızlar Kutupyıldızı’nın çevresinde olmakla birlikte her ay farklı bir konumda olur. Ocak’ta Kraliçe Takımyıldızı en yüksek konumuna ulaşır. Onun hemen sağında da Perseus yer alır. Yılın her dönemi gökyüzünde gördüğümüz Büyük Ayı ise hava karadığında gökyüzünde en alçak konumundadır. Tam ufkun üzerinde, hatta bazı yıldızları ufkun yüksekliğine bağlı olarak ufkun altında kalır. Ancak gecenin ilerleyen saatlerinde Büyük Ayı’nın kuzeydoğu yönünde yükseldiğini görebiliriz.
Dörtlük Göktaşı Yağmuru
Ocak ayının ilk yarısında etkinliğini sürdürecek olan Dörtlük Göktaşı Yağmuru 3/4 Ocak gecesi en yüksek etkinliğine ulaşacak. Dörtlük Göktaşı Yağmuru ideal gözlem koşullarında saatte 120 kadar göktaşının görülebileceği bir gök olayı. Ancak Ay’ın gökyüzünde bulunduğu zamanlar ve kentlerdeki ışık kirliliği gözlemleri olumsuz etkiler. Normalde göktaşı yağmurlarının etkinliği geceyarısından sonra artar. Bu yıl Ay geceyarısından önce batacağı için göktaşı yağmuru gecesi gökyüzü açık olursa çok sayıda göktaşı görülebilir.
Ocak’ta Gezegenler
Merkür ayın başında sabah gündoğumundan kısa süre önce güneydoğu ufku üzerinde yer alıyor. Ancak gezegen her gün biraz daha geç doğacak. Bu nedenle ayın ilk haftasından sonra ufuktan zaten çok az yükselen gezegeni görmek çok zor olacak. Merkür Ocak ayında tekrar yükselmeyecek.
Venüs gökyüzündeki en yüksek konumuna ulaşmış durumda. Günbatımından yaklaşık 3 saat sonrasına kadar görülebiliyor. Gezegen aynı zamanda Ay’dan sonra akşam gökyüzündeki en parlak gökcismi. Günbatımından sonra güneybatıda yer alan gezegeni gözden kaçırmak zor. Ay ve Venüs 3 Ocak akşamı çok yakın konumda olacaklar.
Mars bu ay günbatımıyla birlikte doğuyor ve tüm gece gökyüzünde yer alıyor. Mars aynı zamanda Dünya’ya en yakın konumuna yakın olduğundan parlaklığı da çok yüksek, neredeyse gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius’unkine (Akyıldız) çok yakın. Gezegeni görmek için hava karardığında doğu ufku üzerine bakmak yeterli. Mars parlaklığıyla ve turuncu rengiyle dikkat çekiyor. Ayın ortalarında İkizler Takımyıldızı’nın iki parlak yıldızı Kastor ve Polluks’un hemen altında yer alacak. 13 Ocak’ta Ay ile yakın konumda olacak.
Jüpiter, hava karardığın güneybatı yönünde parlıyor. Bundan birkaç saat sonra da gökyüzünde en yüksek konumuna ulaşıyor. Gezegen ayın başında sabaha kadar gökyüzünde kalıyor. Parlak kış yıldızlarının arasında bulunan Jüpiter, bu bölgedeki en parlak gökcismi olduğundan tanınması kolay.
Satürn hava karardığında güneybatıda, Venüs’ten biraz daha yüksekte yer alıyor. Satürn çok parlak olmasa da bölgedeki yıldızlara göre belirgin şekilde parlak olduğu için gezegeni gökyüzünde seçmek kolay. Gezegen ilerleyen günlerde giderek ufka yaklaşacak. Bu durum iki gezegenin giderek birbirine yaklaşmasına neden olacak. 4 Ocak akşamı Ay ve Satürn çok yakın konumda olacaklar. 17 Ocak akşamı da Venüs ve Satürn en yakın konumlarına gelecekler.
Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
