Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi, hem yeryüzündeki hem de gökyüzündeki döngülerinin temel kaynağıdır. Gökyüzüne her yıl aynı tarihte ve aynı saatte baktığınızda, Ay ve gezegenler hariç, her şeyin aynı yerde olduğunu görürsünüz.
Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi nedeniyle gökyüzü, bir yıl içinde yavaş yavaş batıya doğru kayıyor gibi görünür. Bu hareketin sonucu olarak, günler ilerledikçe doğudan yeni gök cisimleri doğar ve batıdaki cisimler daha erken batar. Bu nedenle bazı gök cisimlerini sadece belirli zamanlarda gözlemlemek mümkün olur. Örneğin, birçok gökyüzü gözlemcisinin favorisi olan Orion Takımyıldızı, ocak aylarında hava karardığında doğuda ufkun üzerinde yer alır. Ancak, sonraki aylarda batıya doğru ilerler ve yaz başlarında Güneş’in bulunduğu bölgeye yakınlaştığı için artık gözlemlenemez. Daha sonra sabah gökyüzünde tekrar ortaya çıkar ve bir sonraki ocak ayında yine akşam doğu ufku üzerinde belirir.
Gezegenler ve Ay ise yıldızlara göre hareketlidir ve sürekli yer değiştirir. Güneş’e yakın olan ve yörünge hareketi daha hızlı olan gezegenler daha çabuk, Güneş’ten uzak olan gezegenler ise daha yavaş hareket eder. Bu farklı hareketler nedeniyle Ay ve gezegenlerin birbirlerine göre konumları da sürekli değişir. Dolayısıyla, Ay ve gezegenlerle ilgili gök olaylarını aylık ve tekrar eden olaylar olarak ayırabiliriz.
Bu yazımızda, 2025 yılı boyunca gerçekleşecek tutulmalar, gezegenlerin durumları ve göktaşı yağmurları hakkında bilgiler bulacaksınız. “Bu Ay Gökyüzü” köşemizde ise ilgili ay içindeki yıldızlar, takımyıldızlar, diğer gök cisimleri ve gök olaylarıyla ilgili ayrıntılara yer vermeye devam edeceğiz.
2025’te Tutulmalar
Ay Tutulmaları
2025 yılında iki tam Ay tutulması gerçekleşecek.
14 Mart: Bu tutulma, Batı Avrupa’nın yanı sıra Kuzey ve Güney Amerika, Batı Afrika ve Pasifik Okyanusu’ndan izlenebilecek, ancak ülkemizden gözlemlenemeyecek.
7 Eylül: Avrupa, Afrika, Asya ve Avustralya’dan izlenebilecek. Bu tutulmanın hem parçalı hem de tam tutulma aşamaları ülkemizden gözlemlenebilecek. Parçalı tutulma gün batımından hemen sonra başlayacak. Tam tutulma evresi 20:30’da başlayıp 21:52’ye kadar sürecek. Parçalı tutulma ise 22:56’da sona erecek. Bu sırada Satürn, Ay’a yakın bir konumda olacak. Tutulma sırasında gökyüzünde belirgin bir şekil olan Büyük Kare, Ay’ın sol üst köşesinde yer alacak.
Güneş Tutulmaları
2025’te tam Güneş tutulması olmayacak; iki parçalı tutulma gerçekleşecek. 29 Mart’taki parçalı tutulma Avrupa, Kuzeybatı Afrika ve Kuzey Rusya’dan izlenebilecek. 21 Eylül’deki parçalı tutulmaysa sadece güney yarımküreden görülebilecek.
2025’te Gezegenler
Merkür
Merkür, 2025 yılı boyunca üç kez en büyük doğu uzanımına (Doğu uzanımı: gezegenin günbatımından sonra akşam saatlerinde Güneş’e en uzak olduğu ve akşamları Dünya’dan en iyi görülebildiği zaman) ulaşacak. Bunlardan ilki 8 Mart’ta gerçekleşecek. Bu sırada Venüs de gökyüzünde olacak. Merkür ayrıca 4 Temmuz ve 29 Ekim’de akşamın erken saatlerinde görülebilecek, ancak bu günler günbatımında ufkun hemen üzerinde olacak.
Merkür 21 Nisan, 19 Ağustos ve 7 Aralık’ta en büyük batı uzanımına (Batı uzanımı: gezegenin günbatımından sonra akşam saatlerinde Güneş’e en uzak olduğu ve sabahları Dünya’dan en iyi görülebildiği zaman) ulaştığında sabah gündoğumundan hemen önce görünmeye başlar, ancak Nisan ayında Venüs ve Satürn’ün yakınında ufka yakın bir konumda yer alacak.
Venüs
Venüs, Ocak ve Şubat aylarında yılın gözlem için en iyi durumunda olacak ve günbatımından sonra yaklaşık 3 saat boyunca güneybatıda görülebilecek. Venüs 10 Ocak’ta en büyük doğu uzanımında olacak. Yani akşam gökyüzünde Güneş’ten en uzak görünür konumuna ulaşmış olacak. Bu sırada Satürn de aynı bölgede yer alacak ve sonraki birkaç gün boyunca iki gezegen birbirine yakın konumda bulunacak. Gezegen Şubat sonlarından itibaren hızla alçalmaya başlayacak ve Mart ortalarında artık Güneş’e çok yakın olduğundan bir süreliğinde gözden kaybolacak.
Venüs Mart sonlarından itibaren sabah gökyüzünde yer alacak. Nisan ortalarında alacakaranlıktan kurtulacak ve yılın son gününe kadar sabah gökyüzünde yer alacak. Ancak Ekim sonundan itibaren gündoğumundan kısa süre önce, gün ağardıktan sonra doğmaya başlayacak ve Kasım ortalarından sonra görülmesi zorlaşacak.
Mars
Mars yılın başında günbatımından kısa süre sonra, havanın kararmasıyla doğuyor ve neredeyse tüm gece gökyüzünde kalıyor. Gezegen her geçen gün biraz daha erken doğacak. Mars 12 Ocak’ta Dünya’ya en yakın konuma ulaşacak. Bu sırada İkizler Takımyıldızı’nda yer alan gezegenin parlaklığı, gökyüzünün en parlak yıldızı olan Sirius’un (Akyıldız) parlaklığıyla çok yakın.
Mars Dünya’dan uzaklaştıkça gökyüzündeki görünür büyüklüğü azalacak ve Ağustos ayında parlaklığı 1,6 kadire kadar düşecek. Yani yaklaşık 0 kadir parlaklıkta olan yaz gökyüzünün en parlak yıldızlarından daha sönük görünecek. Yıl sonuna doğru gezegenin parlaklığı biraz artacak ve 1 kadire ulaşacak.
Mars, Temmuz sonlarında günbatımının ardından barı ufkunun üzerinde yer almaya başlayacak. Gezegen sonraki aylarda da bu bölgede yer alacak ancak giderek ufkun üzerindeki yüksekliği azalacak. Ekim ayından sonra günbatımında ufka çok yakın olacağından gökyüzünde seçilmesi çok zor olacak.
Jüpiter
Jüpiter 2024 Aralık ayı başlarında Dünya’ya en yakın konumundan geçmişti. 2025 başlarında gezegen gözlem için en iyi konumunda. Gezegen geceyarısından önce gökyüzündeki en yüksek konumuna, neredeyse tam tepeye ulaşmış oluyor. Bu, gezegeni teleskopla gözlemlemek isteyenler için en iyi zaman. Jüpiter akşam saatlerinde gözlem yapanlar için gün geçtikçe doğudan batıya doğru ilerleyecek ve Mayıs’ta günbatımının ardından batıda yer alacak. Gezegen gün geçtikçe ufka yaklaşacak ve Haziran başlarında günbatımından çok kısa süre sonra batıyor olacak.
Jüpiter Haziran sonunda sabah gökyüzüne geçecek. Temmuz sonundaysa sabah gündoğumundan önce doğuda görülmeye başlayacak. Eylül’den itibaren geceyarısından önce doğmaya başlayacak ve yıl sonunda günbatımıyla birlikte doğarak tüm gece gökyüzünde yer alacak.
Satürn
Satürn Ocak ve Şubat aylarında akşam saatlerinde güneybatıda yer alacak. Gezegen gün geçtikçe daha erken batacak. Şubat sonunda artık gezegen Güneş’e çok yakın konumda olacak ve görülmesi zor olacak. Satürn Nisan’da sabah gökyüzünde belirecek ve yükselmeye başlayacak. Eylül’de gezegen hava karardığında doğmuş olacak ve tüm gece gökyüzünde olacak. Bundan sonra yılın sonuna kadar gezegen akşam gökyüzünde yer alacak. Ancak zaman ilerledikçe daha erken batacağı için gökyüzünde geçireceği süre giderek kısalacak. Satürn 21 Eylül’de Dünya’ya en yakın konumundan geçecek ve bu sırada parlaklığı 0,6 kadir’e ulaşacak.
2025, Satürn’ün halkalarını görmek için pek iyi bir yıl olmayacak. Bu yıl, gezegenin halkalarının düzlemine neredeyse paralel bir doğrultuda bakıyor olduğumuz için halkalar belirgin bir şekilde görünmeyecek. Hatta, 23 Mart’ta Satürn’ün halka düzlemi bizim bakış doğrultumuza tam olarak paralel hale gelecek. Ne var ki bu sırada gezegen Güneş’le çok yakın doğrultuda olacak ve gözlenemeyecek. Haziran sonundan itibaren sabahın erken saatlerinde gökyüzünde yeniden belirecek ve yıl sonuna doğru daha erken batacak.
Uranüs
Uranüs’ün parlaklığı çıplak gözün görme sınırına yakın olduğundan gezegenin ışık kirliliğinden etkilenen yerlerden çıplak gözle görülmesi mümkün değil. Gözlem koşullarının uygun olduğu yerlerdeyse ancak deneyimli gözlemciler tarafından çıplak gözle seçilebilir. Ancak bir dürbün ya da teleskopla kolayca seçilebilir. Uranüs’ü akşam gökyüzünde görebilmek için en uygun zamanlar yılın ilk dört ayı ve yılın son iki ayı.
Neptün
Neptün’ün parlaklığı çıplak gözün görme sınırının altında kaldığı için gezegen gökyüzünde ancak bir dürbün ya da teleskopla bulunabilir. Ancak gözlem koşullarının da iyi olması gerekir. Gezegeni akşam gökyüzünde görmek için en uygun zamanlar Ocak ve Şubat ayları ayı ve yılın son yarısı.
2025 Yılı Boyunca Ay ve Gezegen Yakınlaşmaları
Ocak 2025
03 Ocak Ay ve Venüs yakın konumda
04 Ocak Ay ve Satürn çok yakın konumda
10 Ocak Ay ve Jüpiter yakın konumda
14 Ocak Ay ve Mars yakın konumda (sabah)
17 Ocak Venüs ve Satürn yakın konumda
Şubat 2025
01 Şubat Ay, Venüs ve Satürn yakın konumda
02 Şubat Ay ve Venüs yakın konumda
09 Şubat Ay ve Mars çok yakın konumda
Mart 2025
02 Mart Ay ve Venüs yakın konumda
08 Mart Ay ve Mars yakın konumda
12 Mart Merkür ve Venüs yakın konumda
Nisan 2025
02 Nisan Ay ve Jüpiter yakın konumda
05 Nisan Ay, Mars ve Polluks yakın konumda
25 Nisan Ay ve Venüs yakın konumda
25 Nisan Ay, Venüs ve Satürn yakın konumda (sabah)
26 Nisan Ay ve Merkür yakın konumda
28 Nisan Venüs ve Satürn yakın konumda
30 Nisan Ay ve Jüpiter yakın konumda
Mayıs 2025
04 Mayıs Ay ve Mars yakın konumda
23 Mayıs Ay, Venüs ve Satürn yakın konumda (sabah)
24 Mayıs Ay ve Venüs yakın konumda (sabah)
28 Mayıs Ay ve Jüpiter yakın konumda
Haziran 2025
01 Haziran Ay ve Mars yakın konumda
19 Haziran Ay ve Satürn yakın konumda (sabah)
27 Haziran Ay ve Merkür yakın konumda
30 Haziran Ay ve Mars yakın konumda
Temmuz 2025
16 Temmuz Ay ve Satürn yakın konumda (sabah)
23 Temmuz Ay ve Jüpiter yakın konumda (sabah)
28 Temmuz Ay ve Mars yakın konumda
Ağustos 2025
12 Ağustos Venüs ve Jüpiter yakın konumda
12 Ağustos Ay ve Satürn yakın konumda
20 Ağustos Ay, Venüs ve Jüpiter yakın konumda (sabah)
26 Ağustos Ay ve Mars yakın konumda
Eylül 2025
08 Eylül Ay ve Satürn yakın konumda
16 Eylül Ay ve Jüpiter yakın konumda (sabah)
19 Eylül Ay ve Venüs yakın konumda (sabah)
24 Eylül Ay ve Mars yakın konumda
Ekim 2025
06 Ekim Ay ve Satürn yakın konumda
14 Ekim Ay ve Jüpiter yakın konumda (sabah)
19 Ekim Merkür ve Mars yakın konumda
20 Ekim Ay ve Venüs yakın konumda (sabah)
23 Ekim Ay ve Merkür yakın konumda
Kasım 2025
01 Kasım Ay ve Satürn çok yakın konumda
09 Kasım Ay ve Jüpiter yakın konumda
29 Kasım Ay ve Satürn yakın konumda
Aralık 2025
07 Aralık Ay ve Jüpiter yakın konumda
26 Aralık Ay ve Satürn yakın konumda
2024’te Göktaşı Yağmurları
Yıl boyunca birçok göktaşı yağmuru gerçekleşecek ancak bunlardan özellikle dördünün etkinliğinin yüksek olması bekleniyor. Bunlar 4 Ocak’ta en yüksek etkinliğine ulaşan Dörtlük, 6 Mayıs’ta en yüksek etkinliğine ulaşan Eta Kova, 13 Ağustos’ta en yüksek etkinliğine ulaşan Perseus ve 14 Aralık’ta en yüksek etkinliğine ulaşan İkizler göktaşı yağmurları.
Yaza denk gelmesi ve yılın en etkin göktaşı yağmurlarından bir olması nedeniyle en çok ilgi gören Perseus Göktaşı Yağmuru bu yıl Ay’ın ışığından fazlaca olumsuz etkilenecek. Ancak diğer etkin göktaşı yağmurları için Ay daha az olumsuz etki oluşturacak.
03 Ocak Dörtlük Göktaşı Yağmuru (saatte 120 meteor)
22 Nisan Lir Göktaşı Yağmuru (saatte 20 meteor)
05 Mayıs Eta Kova Göktaşı Yağmuru (saatte 60 meteor)
28 Temmuz Delta Kova Göktaşı Yağmuru (saatte 20 meteor)
12 Ağustos Perseid Göktaşı Yağmuru (saatte 100 meteor)
21 Ekim Orionid Göktaşı Yağmuru (saatte 20 meteor)
12 Kasım Boğa Göktaşı Yağmuru (saatte 15 meteor)
17 Kasım Aslan Göktaşı Yağmuru (saatte 15 meteor)
13 Aralık Geminid Göktaşı Yağmuru (saatte 120 meteor)
Alp Akoğlu
GUHEM-Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
