John Freely 1926’da New York’da İrlandalı göçmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Daha 17 yaşında liseyi bitirmeden Amerikan Deniz Kuvvetlerine katıldı ve iki sene boyunca komando olarak Hindistan, Burma ve Çin’de Japonlara karşı çarpışmalara katıldı. Japonya’ya çıkartma için gönderilirken Hiroşima ve Nagazaki’ya atılan atom bombalarının savaşı bitirnesi üzerine terhis oldu. Savaşa katılan askerlere sunulan üniversite okuma desteği (GI Bill) sayesinde 1951’de Inoa Kolejinde lisansını, 1953 ve 1960 yıllarında ise New York üniversitesinde Fizikte Yüksek lisans ve doktora derecelerini aldı. Doktorası ve sonrasında araştırmacı olarak katıldığı Princeton üniversitesinde füzyon reaktörlerinde sıcak plazmayı hapsetmek için bugün de denenmekte olan “Stellerator” tasarımı üzerinde çalıştı.
Robert Kolej’e 1960 yılında fizik profesörü olarak geldi. Robert Kolej’in Boğaziçi üniversitesine dönüşmesi ertesinde bir süre İstanbul’dan ayrıldı, fakat 1993’te hayatının neredeyse sonuna kadar kalacağı Boğaziçi’ne döndü. Boğaziçi’nde Batı ve İslam Bilim tarihi ve klasik astronomi üzerine hazırladığı orijinal dersler son derece popülerdi. Bunda derslerin içeriği kadar, neredeyse 100 kişilik sınıflarda öğrencilerin çalışmalarını dikkatle değerlendirmesi de belirleyici oluyordu.
Türkiye ve dünyada tanınması bu arada yazdığı 40’ın üzerinde gezi, tarih ve bilim tarihi ile ilgili kitap sayesinde oldu. Bunların arasında İstanbul, Atina, Boston, Venedik, ve Türkiye’nin farklı bölgeleri üzerine gezi rehberleri olduğu gibi, Kopernik’in bilimsel biyografisi, Selçuklu tarihi, Osmanlı mimarisi gibi kapsamlı akademik çalışmalar da vardı. Burada Hilary Sumner-Boyd ile yazdığı “Strolling through Istanbul” kitabını ayrıca zikretmek gerekir; bir çok İstanbullu içinde doğup büyüdükleri şehrin ve eserlerin tarihini bu kitaptan öğrendiler.
Doksan yıllık hayatının en sonuna kadar araştırma, yazma ve yayımlama verimi yavaşlamadı ve geriye büyük ve değerli bir miras bıraktı.
Cihan Saçlıoğlu
Bilim Akademisi Üyesi (Sabancı Üniversitesi)
