Gökyüzü yaz aylarında diğer mevsimlere göre daha zengindir. Çünkü Samanyolu kuşağının en kalabalık bölgesi olan merkez bölgesi gökyüzünde yükselmeye başlar. Bu bölge yıldızlar, yıldız kümeleri ve bulutsular bakımından gökyüzünün en zengin bölgesidir. Bu durum, ışık kirliliğinin olmadığı bir yerden çıplak gözle bile fark edilir. Samanyolu’nun merkezi güneyde, Akrep ve Yay takımyıldızlarının bulunduğu bölgededir.
Haziran’da akşam hava karardıktan sonra Akrep Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı olan Antares’i güneydoğu ufku üzerinde görebiliriz. Antares gökadamızdaki en parlak ve en büyük yıldızlardan biridir. Güneş’ten yaklaşık 10.000 kat daha fazla ışık yayar. Akrep Takımyıldızı’nın tamamını görmek için geceyarısını beklemek gerekir. Bu sırada, Yay Takımyıldızı da doğmuş olur. Samanyolu’nun merkezi, bu iki takımyıldızın bulunduğu bölgede yer alır.
Hava karardıktan sonra tam güneye bakarsak karşımızda parlak beyaz bir yıldız görürüz. Bu, Başak Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı olan Spika’dır. Spika’yı bulduktan sonra takımyıldızın geri kalanı da bulunabilir ancak pek belirgin bir takımyıldız olmadığından bu zor olabilir. Başak Takımyıldızı’nın bulunduğu bölge ve çevresi Samanyolu Kuşağı doğrultusundan uzak olduğu için bu bölgede amatör gözlemcilerin ilgisini çeken yıldız kümesi ve bulutsu bulunmaz. Buna karşın bu bölge, kuşaktaki gaz ve tozdan en az etkilenen bölgelerden biri olduğundan evrene açılan bir pencere gibidir. Burada Başak Gökada Kümesi’ne ait pek çok gökada yer alır. Bu gökadaların bazısı küçük bir teleskopla da seçilebilir.
Güneyde, Başak’ın en parlak yıldızı Spika’nın sağ altında yer alan Karga Takımyıldızı, çok parlak yıldızlardan oluşmasa da birbirine yakın parlaklıkta yıldızların oluşturduğu küçük dörtgen şekli sayesinde kolayca tanınır.
Güneye bakarken başımızı kaldırdığımızda, Spika’dan çok daha yukarıda yaz gökyüzünün en parlak yıldızı olan Arkturus’u görürüz. Arkturus bu dönem gökyüzündeki en yüksek konumuna ulaşır. İçinde bulunduğu takımyıldız olan Çoban da başucuna, yani gökyüzünde tam tepeye ulaşır. Çoban’ın şekli bir dondurma külahına benzetilebilir. Arkturus bu külahın sivri ucunu simgeler. Arkturus’un parlak kırmızımsı rengi ve bu dondurma külahına benzeyen şekli sayesinde takımyıldızı gökyüzünde tanımak kolaydır.
Samanyolu Kuşağı’nın merkezi güneydoğudan yükselirken, kuşak buradan başlayarak doğu ufkunu tümüyle kaplar, hatta kuzeye kadar uzanır. Doğuya dönersek, sağımızda Vega’nın kuzeydoğu ufku üzerinde yer aldığını görebiliriz. Yaz üçgeninin köşelerinden birini oluşturan Vega tüm gökyüzünün beşinci, yaz gökyüzününse ikinci parlak yıldızıdır. Yaz gökyüzündeki en parlak yıldız olan Arkturus’la parlaklıkları neredeyse aynıdır. Vega aynı zamanda Lir Takımyıldızı’nın en parlak yıldızıdır. Lir, gökyüzündeki en küçük takımyıldızlarından biridir. Takımyıldızın geri kalanını Vega’nın hemen altında, baklava şekli sayesinde tanımak mümkün.
Yaz üçgeninin bir diğer köşesini oluşturan Deneb, Vega’dan kısa bir süre sonra tam doğudan, Vega’nın solundan yükselmeye başlar. Deneb, Kuğu Takımyıldızı’nın en parlak yıldızıdır ve kuğunun kuyruğunu simgeler. Kuğu, çok parlak yıldızlardan oluşmasa da kolay tanınan takımyıldızlardan biridir. Uzun boynu ve yanlara açılmış kanatlarıyla gökyüzünde uçan bir kuğuyu simgeler.
Kartal Takımyıldızı’nın en parlak yıldız olan Altair, üçgenin köşelerinden birini oluşturur. Altair, Vega ve Deneb’den yaklaşık bir saat sonra doğu ufkundan yükselmeye başlar. Arapça kökenli bir sözcük olan Altair uçan kartal anlamına gelir.
Kuzeye döndüğümüzde, eğer ufkun üzeri açıksa burada Kraliçe Takımyıldızı’nı tam ufkun üzerinde, yılın en alçak konumunda görebiliriz. Takımyıldızı W şekli sayesinde tanımak kolaydır. Kutupyıldızı ve Küçük Ayı Takımyıldızı onun üzerinde yer alır. Büyük Ayı, geçtiğimiz ay gökyüzündeki en yüksek konumundaydı, bu ay da yaklaşık bu konumunu koruyor.
Bu ay en iyi konumunda olan takımyıldızlardan biri de Ejderha’dır. Küçük Ayı, Kuğu, Lir, Çoban ve Büyük Ayı takımyıldızlarının arasında bulunan bu takımyıldız Küçük Ayı’yı sarıyor gibi görünür. Parlak yıldızlardan oluşmadığı için gökyüzünde bulması biraz zor olsa da bir kez tanıdıktan sonra onu gökyüzünde bulmak çok daha kolay olacaktır. Ejderha’yı gökyüzünde bulurken, onun başını oluşturan dörtgenden başlamak en iyisidir. Bu dörtgeni bulmak içinse, Küçük Ayı’nın kepçesinin kenarını oluşturan yıldızlarla Vega’nın arasına bakmak yeterlidir.
Hava karardığında Aslan Takımyıdızı batı ufku üzerinde yer alır. Regulus, takımyıldızın en parlak yıldızıdır. Aslan’ın başı, Regulus’la birlikte ayna tersliği olan bir soru işaretine benzer. Bu şekilde onu kolayca tanımak mümkündür.
Ayın başlarında kış gökyüzünden kalan son parlak yıldızları batı ufkunun üzerinde görebiliriz. Kış üçgeninin köşelerinden birini oluşturan Prokyon tam batı ufku üzerinde yer alır. Prokyon’un sağ üzerinde İkizler’in iki parlak yıldızı Polluks ve Kastor, onların sağında da parlak beyaz görünümüyle Kapella dikkati çeker. Bu parlak yıldızlar havanın kararmasıyla birlikte batarlar.
Haziran’da Gezegenler
Merkür ay boyunca akşam gökyüzünde, batı ufku üzerinde yer alacak. Ayın ilk haftası ufka çok yakın olacağından görülmesi çok zor ancak sonrasında günbatımından yaklaşık bir buçuk saat sonrasına kadar gökyüzünde kalacak. Gezegeni özellikle ayın ortalarından sonra akşam alacakaranlığı sona ermeden batı ufkunda görmek mümkün. Gezegen 27 Haziran’da Ay’la yakın konumda olacak.
Venüs sabah gökyüzünde yükselmiş durumda, gündoğumundan önce doğuda iyice yükselmiş oluyor. Gökyüzündeki en parlak gezegen olduğundan tanınması çok kolay. 22 Haziran’da Ay ve Venüs yakın konumda olacaklar.
Mars, Jüpiter’in hava kararmadan batmasıyla birlikte akşam gökyüzündeki tek gezegen oluyor. Gezegen hava karardıktan sonra güneybatıda, yüksekte yer alıyor ve geceyarısı civarı batıyor. Mars ay süresince yavaşça doğuya doğru hareket ediyor. Bu hareketi sonucunda gezegen ayın ortalarında Aslan’ın en parlak yıldızı Regulus’la çok yakın konumda gelecek. 6 ve 29 Haziran’da Ay ve Mars yakın konumda olacak.
Jüpiter bu ay sabah gökyüzüne geçiyor. Gezegen ayın ortalarına kadar akşam gökyüzünde olsa da güneş battıktan kısa bir süre sonra battığı için görülmesi zor. Gezegeni sabah gökyüzüne geçmeden görmek isteyen gözlemciler ayın ilk günlerinde günbatımından kısa bir süre sonra batı ufku üzerine bakabilirler.
Satürn sabah gökyüzünde, gündoğumundan önce iyice yükselmiş oluyor. Gezegen önümüzdeki aydan itibaren geceyarısından önce doğmaya başlayacak. 19 Haziran’da Ay ve Satürn yakın konumda olacaklar.
Alp Akoğlu
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. İçerik kullanım koşulları için tıklayınız.
