Parker, Güneş’i keşfetmek üzere yola çıktı

NASA

NASA,Güneş’in atmosferinde erimeyecek bir uzay sondası yapmayı başardı. Parker, 12 Ağustos’ta Güneş’e doğru yola çıktı.

Parker, Güneş’e daha önce hiç yaklaşmadığımız kadar çok yaklaşacak ve Güneş’in gizemli taç tabakasından (korona) bize veri gönderecek. Güneş’in en dış katmanı olan korona, Güneş’in çapının birkaç katı uzaklıklara uzanan, maddenin çok az yoğun olduğu fakat çok sıcak bir katman. Güneş’in yüzeyinde sıcaklık 5800 Kelvin yani yaklaşık 5500 derece santigrat iken, koronada sıcaklıklar milyon derecelerde. Nasıl oluyor da ısı kaynağından uzaklaştıkça sıcaklık artıyor, bunu hala tam olarak bilmiyoruz. Parker, bu sorunun cevabını arayacak.

Günün Astronomi Fotoğrafı, 29 Mart 2006 Güneş tutulması, Side (Fotoğraf Köen Van Gorp).  Ay, Güneş’le aramıza girdiğinde ve tam Güneş tutulması gerçekleştiğinde Güneş yüzeyinden gelen ışıma maskeleniyor ve taç tabakası (korona) görünür oluyor.

Koronayı oluşturan maddenin yoğunluğu son derece düşük, dolayısıyla ışıması da milyon kez daha yoğun olan Güneş’e göre sönük. Bu yüzden koronayı sadece Güneş tutulmaları sırasında Güneş’in ışıması maskelendiğinde görebiliyoruz.

Sıcaklık diye bildiğimiz şey, maddeyi oluşturan parçacıkların ortalama hareket enerjisini anlatıyor. Madde ne kadar sıcaksa, parçacıklar o kadar hızlı hareket ediyorlar. Koronadaki parçacıkların uzaya uzanan karmaşık manyetik alan yapılarının etkisiyle hızlandıkları tahmin ediliyor fakat burada da açıklanamayan birçok şey var.  Parker, koronanın içinden manyetik ve elektrik alan verileri paylaşarak bu sorulara ışık tutmayı hedefliyor.

Koronadaki parçacıklar çok hızlı hareket ettiklerinden bir kısmı Güneş’in kütleçekimini yenerek roket gibi uzaya fırlıyor, uzayın dört bir yanına dağılan maddeye Güneş rüzgarı deniyor. Güneş rüzgarındaki parçacıkların gözlemlenen hızlarını da yalnız koronal sıcaklıklarla açıklamak mümkün değil, burada yine Parker’a iş düşecek.

Neyse ki koronadaki madde yoğunluğu çok az olduğundan Parker koronadan geçerken milyon derece sıcaklıklardan etkilenmeyecek. Esas Güneş’ten gelen radyasyona yani doğrudan elektromanyetik dalgalarla taşınan ısıya dayanmak zorunda. Parker’in ısı kalkanı 2500 derece sıcaklıklara dayanabilecek şekilde inşa edilmiş.

Parker’ın rotası (NASA)

Parker, Güneş’in etrafında 24 tur atacak.  Bu arada 7 kez Venüs’e yakın geçiş yapacak ve onun kütleçekimi etkisiyle her Venüs geçişinde yörüngesi Güneş’e biraz daha yaklaşacak. Güneş’e ilk yakın konumuna Ekim’de ulaşacak. Yaklaşık 7 sene sürecek görevi sırasında Güneş’e 6 milyon kilometre uzaklığa kadar ulaşacak. Parker’ın görev takvimi

Parker’dan ancak birkaç yakınlaşma sonunda merak ettiklerimize cevap olacak kadar veri elde edileceği düşünülüyor.  Güneş’in etrafındaki bir dönüşünü aşağı yukarı 3 ayda tamamlayacağına göre  elle tutulur sonuçları duymamıza bir seneden uzun zaman var.

Eugene Parker, 12 Ağustos 2018, Parker Güneş Sondası’nın fırlatılışı, NASA/JHUAPL

Parker ismini ünlü fizikçi Eugene Parker’dan alıyor. İlk defa bir NASA görevine yaşayan bir biliminsanının ismi verilmiş.  1958 yılındaki ünlü makalesiyle ortaya attığı Güneş’in (ve tabii tüm yıldızların) manyetik alan yapısı ve Güneş rüzgarı hakkındaki çığır açan fikirleri o günden bugüne bir çok araştırmacıyı meşgul etmiş ve etmeye devam ediyor.

91 yaşındaki Eugene Parker, adını taşıyan uzay sondasının fırlatılışını izlerken heyecanı gözlerinden okunuyor.

Yolun açık olsun, Parker!

Defne Üçer Şaylan

Megan Molteni, This solar probe is built to survive a brush with the Sun, Wired, 10/8/2018.