Yıldız kendi ürettiği enerjiyi kullanarak ışıyan ve bu sayede yüksek sıcaklık ve basınçta kalarak kütle çekimi etkisi ile çökmeden dengede kalan bir gökcismidir.
Evrendeki bütün cisimler Newton’un keşfettiği evrensel kütle çekimi yasasıyla birbirlerini çekerler. Büyük gaz bulutları içinde biraz daha yoğun olan kısımlar kütleçekimi etkisiyle çöker ve çevrelerinden ayrışırlar. Çöken cisim gitgide daha yoğun, daha sıcak olur. Sıcaklık ortamdaki parçacıkların ortalama enerjisinden başka bir şey değildir.
Çöken bir topağın içinde sıcaklık yeterince artarsa hidrojen çekirdeklerinin (yani protonların) enerjileri iki proton arasındaki itici elektrik etkisini aşıp protonların birleşmelerine yetecek kadar yüksek olur. Aslında bu birleşme kuantum mekaniğinin öngördüğü tünelleme olayı sayesinde gerçekleşir. Gereken sıcaklık 10 milyon derece kadardır. Bu sıcaklıklarda birbirine yaklaşıp birleşebilen Hidrojen çekirdekleri bir dizi tepkime sonucunda Helyuma dönüşürler (termonükleer tepkime). Bu tepkime sonucunda bir miktar enerji açığa çıkar. Bu enerji üretimi ortamı hep ayni sıcaklıkta tutmaya yarar- öyle ki her saniye yıldızın yüzeyinden ışımayla kaybedilen enerji yeni nükleer tepkimelerle üretilen enerjiyle karşılanır. Bu sıcaklığa oranlı olan gaz basıncı da belli kütledeki yıldızı belli bir büyüklükte dengeler. Yıldız bu şartlarda nükleer yakıtı tükeninceye kadar ışıyacaktır. Bu da yüz milyonlarca hatta milyarlarca sürecek bir ömür demektir.
Bizim Güneşimiz de böyle doğal bir termonükleer enerji reaktörü yani bir yıldızdır.
Devamı: Gezegen nedir? Yıldız olamayanlara ne olur?
Ali Alpar
Bilim Akademisi üyesi
Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi
