Perseid göktaşı yağmuru

    « Back to Glossary Index
    Astronom Fred Bruenjes bu resmi oluşturmak için 11 Ağustos gecesinden 12 Ağustos sabahına kadar olan 6 saat boyunca aldığı birçok 30 saniyelik pozu birleştirmiş. (11-12 Ağustos 2004, Kaynak: NASA)

    Her yıl 12 Ağustos civarı en yüksek etkinliğine ulaşan Perseid Göktaşı Yağmuru, yılın en etkin göktaşı yağmurlarından biri. Göktaşı yağmuru sırasında saate yaklaşık 100 kadar göktaşı görülebiliyor. Ayrıca gözlemlenmesi en kolay göktaşı yağmuru olduğu da söylenebilir. Çünkü mevsim yaz olduğu için hava genelde açık ve sıcaktır. Bu sayede uzun süre gözlem yapmak mümkündür.

    Perseid Göktaşı Yağmuru 12 Ağustos gecesi en yüksek etkinliğine ulaşacak olsa da göktaşları bu tarihten iki hafta öncesinde ve sonrasında da görülebilir. Ancak 12 Ağustos’tan uzaklaştıkça görülebilecek göktaşlarının sayısı azalır.

    Göktaşı yağmuru nedir?
    ESO/P. Horalek

    “Yıldız kayması” olarak da bilinen göktaşı yağmuru Dünya bir kuyrukluyıldızın yörüngesinden geçtiğinde gerçekleşir. Kuyrukluyıldızlar içerdikleri buz halindeki maddeyle birlikte küçük taş parçaları ve toz da içerir. Buz, süblimleşirken yani katı halden gaz hale geçerken taş parçaları ve toz kuyrukluyıldızın yörüngesi civarına saçılır. Eğer Dünya’nın yörüngesi kuyrukluyıldızın yörüngesiyle kesişirse yörüngede dolanmakta olan taş ve toz parçaları büyük bir hızla atmosfere girer ve ısınıp yanar. Biz de bunları hızla hareket eden parlamalar olarak görürüz.

    Perseid Göktaşı Yağmuru’na neden olan kuyrukluyıldız hangisidir?

    Perseid Göktaşı Yağmuru, Swift-Tuttle adlı kuyrukluyıldızın yörüngesine bıraktığı taş parçaları ve toz nedeniyle oluşur. Güneş’in çevresinde 133 yılda bir dolanan kısa dönemli (Yörüngede dolanma süresi 200 yılın altında olan kuyrukluyıldızlar kısa dönemli olarak sınıflandırılır.) bir kuyrukluyıldızdır. En son 1992 yılında Dünya’ya yakın konumdan geçen Swift-Tuttle kuyrukluyıldızı 2125 yılında tekrar yakından geçecek.

    Saçılma noktası nedir?

    Göktaşı yağmurları adlarını tüm göktaşlarının saçılıyor gibi göründüğü noktadan alır. Bu noktaya radyant, kaynak ya da saçılma noktası denir. Göktaşları genelde tam olarak bu noktadan çıkmaz ancak izledikleri yol tersine takip edilirse bu noktaya ulaşılır.

    Perseidlerin saçılma noktası Perseus takımyıldızı sınırlarındadır.

    Perseid Göktaşı Yağmuru ne zaman gerçekleşecek?

    Perseid Göktaşı Yağmuru her yıl 17 Temmuz – 24 Ağustos tarihleri arasında gerçekleşir. Göktaşı yağmurunun en etkin olduğu zamansa yaklaşık bu zaman aralığının ortalarına denk gelir. Hemen her yıl olduğu gibi, bu yıl da Perseidler 12/13 Ağustos gecesi en yüksek etkinliğine ulaşacak. Bu tarihlerden öncesinde ve sonrasında, görülebilecek göktaşlarının sayısı belirgin biçimde azalacak.

    Göktaşı yağmurlarının etkinliği genel olarak geceyarısından sonra, sabahın erken saatlerine doğru giderek artar. Bunun nedeni yeryüzünde bulunduğumuz bölgenin Dünya’nın yörüngesinde ilerlediği doğrultuya dönmesidir. Yani göktaşlarının atmosfere girdiği yer gökyüzünde yükselir. Bunu, göktaşlarının saçılma noktasının gökyüzünde yükselmiş olmasından da anlayabiliriz.

    Nereden gözlem yapmalıyım?

    Işık kirliliğinin olmadığı, havanın temiz ve açık olduğu, nemin az olduğu yerler ideal gözlem yerleridir. Bu koşullar sağlandığında saatte yaklaşık 100 kadar göktaşı görmek mümkün. Ancak bu koşulların tümünün sağlanması her zaman mümkün olmaz. Işık kirliliği sönük nesneleri görmede başlıca sorun olduğundan ışık kirliliğinden olabildiğince uzak bir gözlem yeri seçmek büyük ölçüde yeterli olacaktır. Elbette seçilen gözlem yeri saatlerce sürebilecek gözlemlere de elverişli olmalı.

    Nereye bakmalıyım?

    Göktaşları saçılma noktasından kaynaklanıyor gibi görünse de aslında saçılma noktası bakılacak en iyi yer değildir. Bu noktaya yakın bir yerden atmosfere giren göktaşları doğrudan bize doğru geldiğinden gökyüzünde daha yavaş hareket ediyor, daha kısa bir yol boyunca hareket eder. Bu noktadan uzakta görünen göktaşlarıyla daha hızlı ve daha uzun bir mesafe kat eder. Göktaşı yağmuru gözlemi sırasında bakılacak en iyi yer genelde başucu noktası yani tam tepemizdir. Çünkü bu bölge genellikle gökyüzünün en karanlık bölgesidir. Ayrıca tam tepeye baktığımızda gökyüzünün olabildiğince geniş bir bölümünü görebiliriz. Tam tepe noktası yine de ışık kirliliğinden etkileniyor olabilir bu durumda en iyisi gökyüzünün en karanlık bölgesine bakmaktır. Çevrede ışık kaynakları varsa bunların da gözü almamasına dikkat etmek önemlidir.

    Herhangi bir gözlem aracı kullanabilir miyim?

    Bir göktaşı yağmurunu izlemenin en iyi yolu çıplak gözle gözlem yapmaktır. Bir dürbün ya da teleskop gökyüzünün çok küçük bir alanını gösterdiğinden göktaşı yağmuru gözlemlerinde hiçbir yarar sağlamazlar. Göktaşlarının çoğu çok sönük olacağından gözlerimizin karanlığa uyum sağlaması önemlidir. Bu nedenle cep telefonu ekranı, fener ışığı ya da herhangi başka bir ışık kaynağına bakmamak gerekir. Gözün karanlığa tamamen uyum sağlaması 20 dakikayı bulabilir.

    Nasıl izleyebilirim?

    Göktaşı yağmuru gözlemleri saatlerce sürebilir. Bu nedenle gökyüzünün rahatça görebilecek şekilde bir şezlonga ya da rahat bir döşeğin üzerine uzanmak gözlemlerin verimli geçmesini sağlar. Geceleri hava serin olabileceğinden sıcak içeceklerin ve bir battaniyenin ya da uyku tulumunun çok yararı olacaktır.

    « Back to Glossary Index
    Önceki İçerikKüresel yıldız kümesi
    Sonraki İçerikGöktaşı yağmuru
    Alp Akoğlu

    ODTÜ Fizik Bölümünden mezun olduktan sonra, TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisinin yazar kadrosunda çalışmaya başladı. Başta TÜBİTAK Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği olmak üzere çeşitli etkinliklerin koordinasyonunda rol alarak bilimin, özellikle de gökbilimin popülerleştirilmesi ve yaygınlaştırılması için çalıştı. Çeşitli üniversitelerde ve başka eğitim kurumlarında bilim iletişimi konusunda çok sayıda sunum gerçekleştirdi, bilim haberciliği konusunda eğitimler verdi. TÜBİTAK Bilim Çocuk dergisini ilk çıkaran ve uzun yıllar devam ettiren ekipte yer aldı. Derginin editörlüğünü ve ardından yayın yönetmenliğini yaptı. 2019 yılında TÜBİTAK’tan ayrıldı. 2019-2021 yılları arasında KAFA Çocuk ve Bilim dergisinin Genel Yayın Yönetmenliğini yaptı. Şu anda GUHEM Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi’nde Uzay Farkındalığı Eğitim Destek Ofisi Direktörü olarak çalışmalarını sürdürüyor.