Çıplak gözle ne görebilirim?
Çıplak gözle takımyıldızları, gezegenlerin hareketlerini, Ay’ın evrelerini, örtülmeleri (bir gökcisminin diğerinin önünden geçmesi), Ay ve Güneş tutulmalarını, göktaşı yağmurlarını, kuyrukluyıldızları, ikili yıldızları, değişen yıldızları, bulutsuları, yıldız kümelerini, hatta milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki birkaç gökadayı gözleyebiliriz. Üstelik gökyüzünde geniş bir alanın gözlenmesini gerektirdiği için, gezegenlerin ve Ay‘ın hareketleri, takımyıldızlar, göktaşı yağmurları gibi gök olaylarını gözlemlemenin en iyi yolu onlara herhangi bir araç olmaksızın bakmaktır.
Takımyıldızlar ve gökyüzündeki şekiller
Eski çağlarda yaşamış̧ insanlar gökyüzündeki parlak yıldızları hayali çizgilerle birleştirerek onları bazı hayali kahramanlara, nesnelere ya da hayvanlara benzetmişler. Bazı parlak yıldızların da takımyıldızlardan bağımsız olarak üçgen, kare, altıgen gibi geometrik şekillerin köşelerini oluşturduğu hayal edilmiş. Takımyıldızlar ve bu geometrik şekiller yıldızları gökyüzünde bulmanın kolay bir yolu olmuş̧. Takımyıldızlar ve geometrik şekiller günümüzde de gökyüzünü tanımak isteyen gözlemcilerinin en büyük yardımcısı.
Gökyüzü haritasına nasıl bakmalıyım?
Gökyüzü haritasının kenarları ufku, tam ortasıysa başucu noktasını gösterir. Başucu, başınızı kaldırdığınızda tam tepede gördüğünüz yerdir. Haritayı kullanabilmek için, haritada işaretli yönleri yeryüzündeki gerçek yönlerle çakıştırmak gerekir. Bunu yapabilmenin tek yolu, haritayı başınızın üzerine kaldırıp gökyüzüne bakar gibi bakmaktır. Bir gökyüzü haritasına baktığımızda, çeşitli büyüklüklerde noktalar (küçük daireler demek daha doğru) ve onları birleştiren çizgiler görürüz. Noktalar yıldızları, bunların çizgilerle birleştirilmesiyle oluşturulmuş şekillerse takımyıldızları simgeler.
Gökyüzü gözlemine hazırlanmak
Havalar sıcak ve çoğunlukla açık olduğu için yaz ayları en çok gökyüzü gözlemi yapılan dönemdir. Gözlemleri olabildiğince verimli geçirmek ve gözlemlerden daha çok keyif almak için bazı ipuçları işimize yarayabilir. İşte bunlardan bazıları…
Gökyüzü gözlemleri karanlıkta yapıldığı için planlamayı ve hazırlıkları önceden yapmak önemlidir. Gözleme hazırlıklı çıkarsanız gözleme ayırabileceğiniz zamanı daha verimli kullanabilirsiniz.
Gözlenecek cisimleri belirlerken gözlem yerinizin durumunu (ışık kirliliği, hava durumu, çevredeki engeller) göz önünde bulundurun. Örneğin kent merkezindeki evinizin balkonundan ya da bir parktan gözlem yapmayı planlıyorsanız listeniz daha çok ışık kirliliği altında da gözlenebilecek cisimleri yani Ay, gezegenler, çift yıldızlar, bazı yıldız kümeleri ve birkaç parlak bulutsuyu içerebilir. Eğer bir yaylada ve aysız bir gecede gözlem yapacaksanız birçok bulutsu, gökada ve yıldız kümesini listenize katabilirsiniz.
Gözlem yapacağınız yere hava kararmadan önce gitmek size hazırlanmak için zaman kazandırır. Eğer kullanacaksanız teleskobunuzu, dürbününüzü, haritalarınızı ve diğer gözlem araçlarınızı hava kararmadan gözleme hazır hale getirin.
Yanınızda sönük kırmızı ışık veren bir fener bulundurun. Gözlemler sırasında güçlü, beyaz ışık veren fener kullanmayın, çünkü gözün yeniden karanlığa alışması 15 dakikayı bulur.
Gözleme hazırlanırken, yanınıza mutlaka yedek giysi alın. Yaz aylarında bile olsa, özellikle uzun süre hareketsiz kalınca üşümek kaçınılmazdır. Elbette bir termos dolusu sıcak içecek gözlemlerin ayrılmaz parçasıdır.
İster teleskopla ya da dürbünle, isterse çıplak gözle uzun süre yukarı bakmak çok yorucudur. Taşınabilir sandalyelerin gözlemler sırasında ve dinlenirken çok yararı olacaktır.
Alacakaranlık, gözlemlere başlamak için güzel bir zamandır. Havanın giderek kararmasıyla gözler de karanlığa alışır. Ayrıca birer birer beliren yıldızları izlemek çok zevklidir. Özellikle derin gökyüzü cisimlerini görmek için havanın iyice kararmasını beklemek gerekir.
Temiz bir gökyüzü altında gözlem yapmak için, gözlem gecesi seçimi önemlidir. Hava kirliliği, gökcisimlerinden gelen ışığı engellediği gibi, kent ışıklarının etkisiyle atmosferin parlamasına da neden olur. Rüzgârlı günlerde kentin üzerindeki kirli hava uzaklaşacağından, gökyüzü havanın sakin olduğu günlere göre daha temiz olur.
İlk kez gözleme çıkıyorsanız, başlangıçta kendinizi kaybolmuş gibi hissedebilirsiniz. Ama zamanla gökyüzünün artık size tanıdık geldiğini ve yıldızların oluşturduğu şekilleri daha kolay tanıdığınızı göreceksiniz. Her gün yürüdüğünüz yollar size nasıl tanıdık geliyorsa bir süre sonra gökyüzü de öyle gelmeye başlayacak.
« Back to Glossary Index