Geceleyin çevremizi neden aydınlatıyoruz?
Daha iyi görmek için, daha kolay çalışmak, daha güvende hissetmek için… Ticarette, turizmde çalışıyorsak iyi reklam yapmak ve müşteri kazanmak için.
Bunların gerekliliğini sorgulamıyoruz fakat ne yazık ki hem Türkiye’de hem de bütün dünyada çok kötü gece aydınlatma uygulamaları var. Bu yanlış uygulama giderek yaygınlaşıyor ve artıyor. Aslında tüm bu koşulları doğru aydınlatmayla çok daha düşük maliyetlerle, doğayı rahatsız etmeden ve gökyüzümüzü kaybetmeden sağlayabiliriz.
Işık kirliliği, yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasıdır.
Yanlış ışık nedir?
Işık kirliliği her çeşit etkisiz aydınlatmayı kapsar. Bunların başlıcaları şunlardır:
Aşırı miktarda ışık: Belli bir işin yapılması için gereken aydınlatma miktarını aşan ışık. (Fazla ışık her zaman iyi aydınlatma demek değildir).
Gök parlaması: Yanlış tasarlanmış aydınlatma armatürlerinden yukarıya, doğrudan gökyüzüne giden ışığın atmosfer içindeki moleküller ve tozlar tarafından geri saçılan ve gök parlamasına ve gök ışımasına neden olan ışıktır. Şehirlerin üstünde uçaktan görülen ışık denizi, çoğunlukla yukarıya doğru yanlış yönlendirilmiş ışıklardır. Bu ışıkların önemli bir oranı doğrudan uzaya kaçar.
Göz kamaşması: Gözün alışık olduğu aydınlatma düzeyini aşıp görme yetisinin bozulması ve nesnenin görünürlüğünün kaybolması. Eğer ışık kaynağı, aydınlattığı nesneden daha belirgin ise aydınlatma kötüdür. Yanlış tasarlanmış lambalardan yayılan ve doğrudan göze gelen ışık göz kamaşmasına neden olan rahatsız edici ışıktır.
Işık ihlali: Işığın istenmeyen ya da gerekmeyen yeri aydınlatması, örneğin fotoğrafta sokak yerine binanın pencerelerinin aydınlatıldığı görülüyor (buna ışık tecavüzü de deniyor).
Işık kirliliğinin kaynakları
Işık kirliliğinin esas kaynağı yol, cadde ve sokak aydınlatmalarıdır. Ayrıca tatil köyleri ve turizm tesislerindeki aşırı aydınlatma; park, bahçe ve spor alanlarının aydınlatmaları; binaların dış cephe aydınlatmaları ve binalardan taşan ışıklar (Ankara fotoğrafı); reklam panoları, güvenlik amacıyla aydınlatma da ışık kirliliğine önemli katkıda bulunur. Kullanılan armatürlerin ve lambaların yanlış seçimi ve yanlış yönlendirilmesi, bu aydınlatmalarda ışık taşması, göz kamaşması, dikine ışık ve aşırı miktarda ışık oluşmasına neden olur. Bu durum, konuya yeterince önem verilmemesi ve bilgi eksikliğinden kaynaklanıyor.
Işık kirliliği, çözümü yerel olan küresel bir sorundur ve bir eğitim-farkındalık sorunudur!
Zeki Aslan
Emekli Öğretim Üyesi
İleri okuma:
Bülent Aslan, 2019. Işığın Kirli Yüzü; Işık Kirliliği”, Ankara Dayanışma Akademisi
http://www.isikkirliligi.org
https://www.darksky.org
http://docs.darksky.org/Reports/IDA-Blue-Rich-Light-White-Paper.pdf
http://www.lightpollution.it/worldatlas/pages/fig6.htm
