“Molekül” dediğimizde genelde gözümüzün önüne birlikte dolaşan birkaç atomdan oluşan kümeler gelir. Halbuki atomları birbirlerinin ucuna ekleyerek dilediğimiz kadar uzun moleküller yapabiliriz. Üstelik sadece iki yanından uzatmak zorunda değiliz. Değişik yerlerinden dallanıp budaklandırarak farklı yapılar elde edebiliriz. Elbette moleküller büyüdükçe hantallaşacaklar ve hareketleri yavaşlayacak, ama bu farklılıkları öngörerek çok çeşitli davranışlar gösteren sistemler yaratmak ve elbette bunları tasarladığımız amaçlar için kullanmak mümkün. İşte bu uzun zincir moleküllerine polimer diyoruz.
Zincir moleküllerimiz çektikçe birbirlerinin yanından kayıp gidecek, ama yeterince uzunsa birbirlerine dolaşıp takılarak hareketleri engellenecek. Aynı yapıtaşlarından oluşmuş molekülün görece kısa ve çok daha uzun hallerinden iki farklı davranış elde etmek için mükemmel bir yöntem! Düğümlenemeyecek denli kısa zincirleri kimyasal olarak seyrekçe çapraz bağlayıp, zincirlerin ancak bir yere dek kaymasına izin vererek bildiğimiz lastiği yapabiliyoruz mesela.
Dahası, polimerleri elektrik yükü taşıyan atomlarla oluşturarak iletken yapmak ya da ortam koşullarını değiştirerek aynı polimere farklı davranışlar kazandırmak mümkün. Seçenekler aklımızla sınırlı!
Canlıların olmazsa olmazı DNA, RNA ve proteinlerin de birer polimer olduğunu hatırlatalım.
Polimerler hakkında daha fazla okumak isterseniz “Polimerler:100 yıllık serüven” başlıklı yazımıza göz atın.
Canan Atılgan
Bilim Akademisi Üyesi (Sabancı Üniversitesi)
Canan Atılgan’ın polimerlerin karşımıza çıktığı iki örneği anlattığı diğer yazıları: Slime Nedir? Bungee kordonu nedir?
