Yer kabuğunun güncel hareketlerini araştıran bir bilim dalı olan neotektonik, depremleri önceden tahmin etmenin yolunu açabilir. Active Global Seismology (Aktif Küresel Deprem bilimi) başlıklı kitap, Doğu Akdeniz Bölgesi’nde meydana gelme olasılığı yüksek depremleri inceliyor.
Doğu Akdeniz Bölgesi’nde büyük depremlerin oluştuğu fay hatlarının zaman içindeki evrimini inceleyen, aynı zamanda nasıl daha hassas ve kesin deprem tahmini yapabiliriz konusunu masaya yatıran kitabın editörlüğünü İbrahim Çemen ve Bilim Akademisi üyesi Yücel Yılmaz yaptı. Editörler neotektonik ve deprem tahmini üzerine soruları yanıtladılar:
Neotektonik nedir ve neden önemlidir ?
Neotektonik, Yerkabuğunun güncel hareketlerini inceleyen bilim dalıdır. Fay hatları boyunca meydana gelen hareketler gerilmenin birikmesine ve belli bir seviyeye ulaştığında deprem denilen ani yer sarsıntılarının oluşmasına neden olur.
Neotektonik çalışmaları, dünyanın aktif fay hatlarında oluşan büyük depremlerin yerlerinin saptanması ve oluşma nedenleri hakkında bulgu sağlaması açısından önemlidir.
Neden Doğu Akdeniz Bölgesine odaklandınız ?
Bu bölge hem sismik olarak en aktif bölgeler arasında yer alıyor hem de tarihte çok büyük depremlere sahne olmuş. Ayrıca 21. Yüzyılda ve sonrasında da büyük depremler yaşaması bekleniyor. Bu sebeple önemli.
Ayrıca bu bölgerden elde edilen bulgular dünyadaki diğer sismikçe aktif bölgeler için de geçerli. Örneğin batı Akdeniz , Kaliforniya dahil Kuzey Amerika’nın batısı. Güney Amerikanın batısı ve iç bölgeleri ve ayrıca orta ve güneydoğu Asya.
Jeofiziksel yöntem ve tekniklerin gelişmesiyle depremi öngörebilecek miyiz?
Büyük fay hatları boyunca oluşan yerkabuğu hareketleri deprem oluşumuna neden olur. Yeni jeofiziksel yöntemler ve teknikler bu hareketleri izlememize yardım ediyor. Depremleri inceleyen bilim insanları önünde sonunda bu hareketlerde depremi haber veren ipuçlarını ayırt etmeye başlayacak. Yani bardağı taşıran son noktaları bulacaklar. Bu son noktalar fay hatlarında biriken stres ve yıllar içinde fay hatlarında oluşan yer değişimleri gibi etkenleri kapsıyor. Hangi ipuçlarının depremi haber verdiği anlaşıldığında depremler belli bir süre öncesinden belli bir hassasiyetle tahmin edilebilir olacağız.
Neotektonikte nasıl yöntemler kullanılıyor ?
Neotektonik çalışmalar farklı jeolojik ve jeofiziksel yöntemlerle elde edilmiş verileri kullanıyor. GPS, jeodezi ve pasif kaynaklı sismoloji verileri bunların arasında. Ayrıca saha çalışmaları, sismik, deneysel, bilgisayar temelli ve teorik çalışmalardan elde edilen farklı veriler de birleştirilerek kullanılıyor. Morfotektonik araştırmalar da neotektonikte faydalı bilgiler sağlıyor. Bu tür çalışmalarda yeryüzü şekillerinde oluşan değişimler yaygınca kullanılıyor.
Bu konudaki araştırmaların yakın geleceği ile ilgili söyleyebilecekleriniz:
Neotektonik ve depremlerle ilgili halen cevaplanmamış birçok soru var.
- Yakın geçmişte büyük fay hatlarında ne tür değişimler oldu ?
- Bu büyük fay hatlarının dünyanın yer kabuğundaki derinlikleri ne kadar ?
- Fay hattı boyunca ne kadar güç birikiyor ?
Eğer büyük depremlerin oluştuğu fay hatları sismik tomografi veya 3 boyutlu gravite modeli gibi tekniklerin yardımıyla görüntülenmeye başlarsa bu sorulara cevap bulabileceğiz.
___________________________________________
Görsel: Editörlüğü İbrahim Çemen ve Bilim Akademisi üyesi Yücel Yılmaz tarafından yapılan Aktif Küresel Deprem bilimi : Neoteknotik ve Doğu Akdeniz Bölgesinin Deprem Potansiyeli başlıklı kitap kapağından. Amerikan Jeofizik Birliği tarafından Mart 2017’de yayınlandı. Kitap kapağında önemli neotektonik yapısal özellikleri, volkanik merkezleri ve 1950’den beri olan depremlerin merkezlerini gösteren dijital yükseklik haritası bulunuyor.
